Page Text
________________
૧: શ્રી ઋષભદેવ સ્તવન
[ો . જણાય છે. શ્રી દેવચંદ્રજી મહારાજે પણ વીશીની શરૂઆત પ્રીતિના સ્વરૂપદર્શનથી કરી છે. એમણે પ્રીતિ શા માટે કરવી તેને ચતુર માણસને સવાલ પૂછડ્યો છે. અને પછી પ્રીતિનું શાસ્ત્ર ચર્ચે છે. એમણે તે ઉઘાડી રીતે જણાવ્યું છે કે દુનિયાદારીની પ્રીતિ તે ઝેરથી ભરેલી છે, નાશવંત છે એને રોગ રહિત ભગવંતમાં એવી પ્રીતિ સંભવે નહિ. અને છેવટે પર’ સાથેની ચાલુ પ્રીતિ તેડે તે પ્રભુ સાથેની પ્રીતે જોડે એ વાત કરી છે અને એવા પ્રકારની પ્રીતિને એકતા જ કહી છે. આ પ્રીતિને આ વિષય તેમણે પ્રથમ સ્તવનમાં ચચીને પ્રીતિના વિષયને લગભગ આનંદઘનજીની રીતે જ ચર્યો છે, પણ આનંદઘનજીએ યોગીની દષ્ટિએ ચર્ચા છે, જ્યારે દેવચંદ્રજીએ બુદ્ધિની નજરે ચર્યો છે. પ્રભુપ્રેમ કેવો કરે, એને અંગે દેવચંદ્રજીનું એ પ્રથમ સ્તવન (2ષભજિકુંદણું પ્રીતડી) વાંચવા વિચારવા યોગ્ય છે, ત્યારે તત્વશિરોમણિ ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજીએ પ્રભુપ્રીતિના વિષયને તદ્દન જુદી રીતે હાથ ધર્યો છે. એ બીજા શ્રી અજિતનાથ ભગવાનના સ્તવનમાં પ્રભુપ્રીતિની આદેયતા સ્વીકારીને જ ચાલે છે, અને પછી એવી પ્રીતિમાં જે રસ લેનાર હોય, તે બીજી દુન્યવી પ્રીતિની લપછપમાં પડે જ નહિ, એ રણે ચાલ્યા છે. એમણે “રાગના વિષયને ચર્ચતાં, રાગની દશમી સક્ઝાયમાં કહ્યું છે કે રાગ ન કરશે કોઈ જન કેઈશું રે, નહિ રહેવાય તે કરજો મુનિશું રે.” એને આશય એમણે તદ્દન જુદી રીતે લીધો છે. એ તે કહે છે કે રાગ કરે જ નહિ અને કરે તે મુનિ સાથે કરે, દેવ સાથે કરે, કારણ કે રાગ વ્યાધિ છે, અને ભગવાન સાથે સ્નેહ કરવાથી રાગમાં રહેલું ઝેરનું તત્ત્વ નાશ પામી જાય છે. આવી રીતે એમણે રાગના પ્રશસ્ત અને અપ્રશસ્ત એવા બે પ્રકાર પાડ્યા છે અને પછી પ્રશસ્ત રાગ તરફ ભળી જવા સૂચન કર્યું છે.
અને પછી, એક વાર પ્રભુ પ્રત્યે રાગ થયે એટલે, મનનું આખું વલણ જ એવું થઈ જશે કે સ્થળ પૌગલિક રાગ ગમશે જ નહિ; રાગ તરફ કાં તે વિરાગ થાય અથવા રાગના પ્રવાહને સારે માગે ઉતારી દેવાય. આવી રીતે પ્રભુપ્રેમ જેવા સાદા વિષયને યેગને વિષય બનાવી શકાય છે. આપણે ચાલું વ્યવહારુ કવિઓને જોઈશું તે તેઓ ભક્તિમાર્ગને એવી રીતે સૂચવશે કે પ્રભુપ્રેમમાં લયલીનતા બતાવી આપશે, પછી પ્રભુને અનેક રૂપકો આપશે, એની સાથે વાત કરાવશે, એને માશૂકનું રૂપક આપશે એની સાથે ઇશ્ક સધાવશે વગેરે. વ્યવહારુ-દુન્યવી પ્રેમને ચાલુ કક્ષામાંથી ઊંચે લઈ જવાને આ એક પ્રકાર છે, કારણ કે પ્રાણી હજુ બાહ્ય દશામાં હોય ત્યાં એની પાસે ઉચ્ચ ભૂમિકાની વાત કરવાથી એ પિતાની ભૂમિકાને ગોટાળે ચઢાવી દે અને એકદમ ઉચ્ચ ભૂમિકાએ ચઢી ન શકે. એટલા માટે શરૂઆતમાં બાહ્ય આકષર્ણને પણ સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે અને પ્રેમની ભૂમિકામાં આગળ ધપવાના પાઠો આપવામાં આવ્યા છે. ગમે તે રીતે પ્રભુપ્રેમ કરીને અંતે તેને આત્મિક દશામાં લઈ જવો અને ગરમાગે પ્રગતિ કરી ચેતનને વિકાસ સાધવ એ આ પ્રેમમાર્ગદર્શનને આશય હોય છે. અને છતાં એમાં સ્વાર્થધતા નથી, એમાં પરમાર્થ દષ્ટિ છે અને એમાં આત્માની મૂળ સ્થિતિ પ્રકટ કરવાના કોડ છે. બાકી તે, પરમાર્થને એક નજરે ઉત્કૃષ્ટ સ્વાર્થ પણ કહી શકાય, પણ એ સ્વાર્થ પણ આદેયની કક્ષામાં આવી જાય છે.
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |