Page Text
________________
કપ૬]
શ્રી આનંદઘન-ચોવીશી
ઉપસંહાર આવી રીતે આ અગત્યનું સ્તવન પૂર્ણ થયું. એમાં નયવાદની અગત્યની વાત કરી છે. આત્માનુભવ એ એક વસ્તુ છે, એ જ આત્માના અનંત પર્યાય છે, પણ અંતે આત્મા તે એક જ છે. જે સહભાવી સાથે રહેનાર) ધર્મો હોય તેને ગુણ કહેવામાં આવે છે અને જે કમભાવી ધર્મો હોય, જે એક પછી એક થયા કરે, તે પર્યાય કહેવાય છે. પર્યાય એટલે રૂપ અથવા આવિર્ભાવો, દાખલા તરીકે પ્રાણી તિર્યંચ, નારક, દેવ કે મનુષ્ય થાય તે તેના પર્યાય કહેવાય છે, તેમાં પણ ભૂલે, લંગડ, એકેદ્રિય વગેરે સર્વ પર્યાય કહેવાય છે. પર્યાય તો ફરતા જ જાય છે. તે સર્વ કમભાવી ધર્મો છે અને એક પછી એક થયા કરે છે. એ અનેક પર્યાને મટાડવા આદર્શ સ્થાને રાખેલ છે.
કેવું કેવું રૂપ લે છે તે ખાસ લક્ષ્યમાં રાખવા જેવી હકીકત છે. આગળ જણાવ્યું તેમ. તે પ્રાણીને ચારે ગતિમાં રખડાવી દેવ, મનુષ્ય, તિર્યંચ અને નારક બનાવે. તેમાં તિર્યચેની અંદર એકેદ્રિય, દ્વિદ્રિય, તેઈદ્રિય, ચઉરિદ્રિય અને પંચંદ્રિયને સમાવેશ ગણવામાં આવ્યું છે. પંચંદ્રિયમાં એ જળચર, ભૂચર, ખેચર, ઉરપરિ સર્પ અને ભુજપરિસર્ષ ગમે તે થાય. તેમાં પાછું સારું સુંદર શરીર, મળવું, શરીરે સ્વાથ્ય રહેવું, સર્વ અંગોપાંગ બરાબર તેને સ્થાને થવા અને કદરૂપાપણું, વાંકાચૂંકા ચાલવું તેમ પણ થાય છે. તેમાં સારા-ખરાબ કુળમાં જન્મ થાય છે. સ્વર ગંભીર અને કપ્રિય થવો તે વધારાની વાત છે, જેમાં પ્રિયતા મેળવવી કે યશકીતિ થવી એ અથવા ન થવાં એવાં અનેક રૂપ થાય છે. ચાલે ત્યારે પૃથ્વી ધણધણે, અને કઈ વાર તે માંદે અને મરવાને વાંકે જીવતે જણાય. શરીર રોગરહિત પ્રાપ્ત કરવું કે રોગિષ્ઠ શરીર થવું તે બીજા પર્યાય છે, ટૂંકા આયુષ્યમાં આ દુનિયા છોડવી પડે અથવા શરીર ન ચાલતું હોય અને વખત પસાર થતું ન હોય તેમ ઘસડીને જીવન પૂર્ણ કરવું એવાં પણ રૂપિ આ પ્રાણીનાં થાય છે. ધર્મને અભ્યાસ કરે અને કાંઈ યાદ ન રહે અથવા એક્સો આઠ વસ્તુ પર એકીવખતે ધ્યાન આપી શકે, એવો થાય, અને દુનિયાને ચકિત કરે તેવા પ્રયોગો કરે. આવા અનેક પર્યાયે પ્રાણએ કર્યા છે અને કરતો જાય છે. આ જુદાં જુદાં રૂપ ધારણ કરવાં તે પર્યાયદષ્ટિ છે. તે નજરે જોતાં અનેક રૂપો થાય છે, પણ આત્મા એક છે, એક જ્ઞાન-દર્શન -ચારિત્રનું સ્વરૂપ છે, અનંત ગુણથી ભરેલ, અક્ષય, અજર, અમર છે અને તે નિત્ય છે, એમ વિચારવું તે આત્માનુભવ છે.
આવી રીતે પર્યાયદષ્ટિએ અનેક રૂપ ધારણ કરવા છતાં આત્મા તે એક જ છે અને નિત્ય છે એ રીતે વિચાર કરવા અને નિજ સ્વરૂપ સાબિત કરવાને આ સર્વ પ્રયાસ છે. આ આત્માને દ્રવ્યની દૃષ્ટિએ એક અને નિત્ય તરીકે ઓળખવાને આ સર્વ પ્રયત્ન છે. તેને બરાબર ઓળખો અને એની પર્યાયદષ્ટિ મૂકી દેવી એ આપણને કર્તવ્યરૂપે પ્રાપ્ત થાય છે. જ્યાં સુધી
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |