Page Text
________________
૩૫૦ ]
શ્રી આન ઘન-ચાવીશી
અથ—નિશ્ચયમાગે જે ચાલે છે તે એક તતંત્રમાં રાજી થઈ જાય છે, બાકી વ્યવહારનયની દૃષ્ટિએ જે લક્ષ્યને ધ્યાન પર લે છે તેના તા અનતા પ્રકારો છે. (૬)
ટ—જે પરમારથ પથ-મેક્ષપથ, તે કરે તે એક આત્મદ્રવ્ય, શુદ્ધ નિશ્ચય એકના નિષ્ણુ'ય કહે. અને જે વ્યવહારે લખે તેના તે અનંત ભેદ છે, આજ્ઞા આચરણા ભવ્યાદિ ઉપાદાનકારણતા અનેક ભેદે ભાવે-શુદ્ધ વ્યવહા૨ે ગવેષે (૬)
વિવેચન—પોતાના ઉત્કૃષ્ટ પરમાના માર્ગ કહે તે એક તંત્રમાં-આત્માના એકત્વમાં–રીઝે છે, રાજી થાય છે, આનંદ પામે છે. આ પરમાના માર્ગ એટલે નિશ્ચયના મા. એમાં સાત નયા પૈકી પ્રથમના ત્રણ અથવા ચાર નયે। વ્યવહારનયના નામથી ઓળખાય છે અને છેલ્લા ત્રણ નયા તે પર્યાયાર્થિક હાવાથી નિશ્ચય જ છે. આત્માને ઉદ્દેશીને વાત કરાય ત્યારે શુદ્ધ રીતે તે નિશ્ચયથી વાત કરે છે. એના સબંધમાં દાખલાએ અનેક આપે છે. આપણે આ વાતની ચાખવટ કરવા એક સુપ્રસિદ્ધ દૃષ્ટાંત જોઇએ. છ આંધળાઓએ હાથીને જોયા. નયાભાસનું કેવું વિચિત્ર પરિણામ આવે છે તે આપણે જોઇએ. અમુક સત્યને અશ તે દરેક અંધને પણ હોય છે, તેને પોતાના અભિપ્રાય માટે આગ્રહ હાય છે અને આગ્રહ હોય ત્યાં શુદ્ધ જ્ઞાન હેાતું નથી. એક અધના હાથમાં હાથીના કાન આવ્યો; તેણે કહ્યું કે હાથી સુપડા જેવા હાય છે. ખીજા આંધળાએ હાથીની સૂંઢ પકડી હતી; તે કહેવા લાગ્યા કે હાથી સાંબેલા જેવા હાય છે. ત્રીજા આંધળાએ હાથીના દ તૂશળ પકડચા હતા; તેને આગ્રહ હતા કે હાથી ભૂંગળા જેવા હાય; અને તે પોતાના મતમાં મક્કમ હતા. ચેથા આંધળાએ, જેણે હાથીના પગ પકડ્યા હતા, તે જણાવતા હતા કે હાથી થાંભલા જેવા છે. પાંચમા અધે હાથીનું પેટ પકડયું હતું; તે કહે કે હાથી પખાલ જેવા હોય છે. છઠ્ઠા આંધળાએ હાથીનું પૂછડું પકડ્યું હતુ; તે કહે હાથી સોટી જેવા હોય છે. આ છયે નયાભાસવાળાએ પોતાના મતમાં ખૂબ આગ્રહ રાખતા હતા. સાતમા દેખતે તેમની સાથે હતા. તે તે હાથીનું આખું સ્વરૂપ જાણત હતા અને છયેના આગ્રહ સાંભળીને હસતે હતા. નયાભાસીએ પોતાના મતના આગ્રહ રાખે અને ખીજાના મતને સમજવાની પણ જરાય તકલીફ્ ન ઉઠાવે.
હવે આપણે નયનું ઉદાહરણ વિચારીએ. છ દેખતા સરલ પુરુષો અને એક વિચક્ષણ પુરુષનું પણ તે માટે જાણીતું ઉદાહરણ છે. એક ગામમાં હાથી નહેાતે આવ્યો અને આવી પહોંચ્યા. તેને પેલા સાતે પુરુષોએ જોયા. હાથીને જોઈને તેઓમાંના પ્રથમ પુરુષે કહ્યું કે હાથી ‘દ્વિપ’ છે, કારણ કે તે એ મેઢેથી (સૂંઢથી તેમ જ મુખથી) પાણી પીતેા હતા. બીજાએ કહ્યું કે તે ‘ઇ'તી' છે, કારણ કે તેના દાંત બહાર દેખાતા હતા. ત્રીજાએ કહ્યું કે હાથી ‘હસ્તી' છે, કારણ, એના હાથ, જે સૂંઢ, તે વડે એ સવં કામ કરે છે. ચેાથાએ મદ ઝરતા જોઈ કહ્યું કે તે ‘ગજ' છે. પાંચમાએ બે દાંત પર લક્ષ્ય આપ્યું હતું, તે કહે કે આપણે એને ‘દ્વિરદ' કહેવા જાઈએ. છઠ્ઠાએ એની હડપચી જોઇ તેથી એને ‘કુંજર' કહ્યો. આવી રીતે એક એકનાં ષ્ટિબિંદુએ હાય તે નયજ્ઞાન છે. એ સ` એક પર્યાયના જ્ઞાનથી થયેલ છે.
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |