________________
૧૪ : શ્રી અનંતનાથ જિન સ્તવન
[ ૨૮૩
થોડા વખત માટેના જ મામલે છે આ ઉપદેશ ધ્યાનમાં રાખી સેવા કરશે તે ઉત્તરોત્તર માંગલિકથમાળા પામશે અને અંતે થાડા વખતમાં ધારેલ સ્થળે પહોંચશે. આ સર્વ વાત વિચારણા માગે છે. ખુદ વન પણ વિચારણા માગે છે અને એ સ માટે આન ંદઘન જેવા સાચાં વચનેા કહેનારની જરૂર છે. આ સાચાં વચનને જે અનુસરવા નિર્ણય કરશે અને તદનુસાર જે જીવન ગેાઠવશે તે અંતે મોક્ષપદ પ્રાપ્ત કરશે. આ સ્તવનની આખરે આનંદઘન એના કર્તા છે એમ સમજાવ્યું. લાભાનંદજીએ આનદઘનના નામે જ અત્યારે ઉપલબ્ધ થતી કૃતિએ લખી છે એ ધ્યાનમાં રહે. (૭)
ઉપસહાર
સેવાને માટે તૈયારી કરવાના માર્ગોને બતાવનારું આ અતિ મહત્ત્વનું સ્તવન પૂર્ણ થયું. તેમાં અનેક પ્રકારનો આધ આપવામાં આવ્યા છે. તે પ્રભુસેવા માટે બહુ વિચારવા જંગ છે. ગચ્છના ભેદની વાત આનદઘનજી જેવા નિઃસ્પૃહી માણસ જ ચેખ્ખા અક્ષરમાં કડી શકે. આનંદઘનજીને એ પ્રશ્ન પર પ્રકાશ પાડવાની જરૂર લાગી હતી એમ લાગે છે. એક તો જૈનાની સંખ્યા જ ઘણી નાની છે, તેમાં પણુ શ્વેતાંબર, સ્થાનકવાસી અને દિગંબર; અને તેમાં પણ ગચ્છના ઝઘડાએ—એમ ભેદના પણ પેટાભેદ થઈ જાય છે. મૂળમાં તે ગચ્છના ભેદ વહીવટ કે વ્યવસ્થા માટે થયા હશે, પણ વખત જતાં પેાતાની સમાચારી ખરી અને સામાની ખોટી એવા હઠાગ્રહ થઇ જાય છે અને હુંઠ પછી આગ્રહનું રૂપ લે છે અને પોતાના કક્કો ખરો કરવા ગમે તેવી દલીલ ચલાવે છે. પછી તો શાસ્ત્રના દાખલા અપાય છે અને લડાઇએ ચાલે છે અને યુદ્ધક્ષેત્ર જામી જાય છે. આને માટે આનંદઘનજી તે કહી દે છે કે આવા ગચ્છાચારીએ તત્ત્વની વાત કરે ત્યારે લજવાતા પણ નથી. તેના સુખમાં એ વાત થાભતી નથી. એક બાજુએ ગચ્છની સમાચારી માટે તકરાર કરવી અને બીજી બાજુએ તત્ત્વની વાત કરવી તે બે વાતને અને તેવું નથી. તેને તેા આનંદઘને પેટભરા તરીકે વર્ણવ્યા છે. આવી ભાષા તો આનંદઘનજી જ વાપરી શકે. એ તેમનું નિખાલસ યાગી દિલ બતાવી આપે છે.
અને બીજા હિતાપદેશ તે કેવી રીતે આપે છે તે ખાસ વિચારણીય છે. તેઓ કહે છે કે નિરપેક્ષ વચન બેલવું, તે ખરા જૈનને પાલવે નહુિ. તેને આખા પ્રદેશ સાપેક્ષ વચન ખેલવામાં આવી જાય છે. આખા નયાદ પર જૈનધર્મના આધાર છે અને નયને ધ્યાનમાં રાખવા એ બહુ જરૂરી છે. સ્યાદ્વાદને અર્થ અવ્યવસ્થા નથી, પણ જુદાં જુદાં દૃષ્ટિબિંદુએ ઉપર લક્ષ્ય રાખવાની વાત છે. એક ને એક માણુસ અમુક અપેક્ષાએ પિતા હોય તે બીજી અપેક્ષાએ પુત્ર પણ હોય છે. આ બન્ને વચનમાં અપેક્ષાભેદ છે. એ અપેક્ષા ધ્યાનમાં રાખી જે વચનવ્યવહાર કરે તે સાચા છે અને તે મુદ્દો ભાષાના ઉપયેગ કરતી વખતે ખાસ ધ્યાનમાં રાખવા યોગ્ય છે. જુદા જુદા દૃષ્ટિબિંદુથી એકખીાથી જુદી પડતી કે વિરુદ્ધ પડતી વાત પણ