Page Text
________________
૫: શ્રી સુમતિનાથ જિન સ્તવન
[ ૧૫૦ તે આત્માનો જ અભ્યાસ કરે. અજ્ઞાન ચિત્તવાળાને આ દુનિયા વિશ્વાસ ને આનંદનું સ્થાન થઈ પડે છે, પણ આત્માનંદ જાણનારને એમાં જરા પણ આનંદ પડતું નથી. પોતે જ પોતાને આનંદરૂ૫ બનાવે, માને. આત્મજ્ઞાની મુનિ જ્ઞાન સિવાય કોઈ પણ કાર્યમાં મનને એક ક્ષણમાત્ર પણ ધારણ કરે નહિ. કદાચ કોઈ કામ કઈ કારણવશ થઈને કરે તે વચન અને કાયાથી એ આદર વગર તે કામ કરે, પણ જ્ઞાનની વાસના તે તેના મનમાં જરૂર નિરંતર રહે. આત્મજ્ઞાન મુનિ વિચારે કે ઇન્દ્રિય વિષયરૂપ મૂર્તિ છે એ તે પોતાના આત્મસ્વરૂપથી વિલક્ષણ છે અને પોતાનું રૂપ તે અંતરંગ જ્યોતિર્મય છે, અને આનંદથી ભરેલ અને અંતરંગ જ્યોતિર્મય છે. ગાભ્યાસી સાધક મુનિઓના અંતરંગમાં દુઃખ હોય અને બાહ્યમાં સુખ હોય, અને સુપ્રતિષ્ઠિત યેગીઓને તેથી ઊલટું હોય, એટલે પ્રતિષ્ઠિત યોગીને અંતરંગમાં સુખ હોય છે અને બાહ્યમાં દુઃખ હેય છે. આ સાધક-અવસ્થાની વાત થઈ. મુનિ સર્વ પ્રકારની બ્રાંતિને છોડીને આત્માની સ્થિતિ આત્મામાં જ છે અને એ વિષય જાણવો જોઈએ અને એ વિષય પર પોતે બેલવું, સાંભળવું અને વિચાર કરે જોઈએ—આવી મુનિની સ્થિતિ હોય છે. ઇંદ્રિયના વિષયમાં એવું કાંઈ પણ નથી કે જેને હિતકારી હોય, પરંતુ અજ્ઞાની મૂખ પ્રાણીને એ વિષમાં જ પ્રીતિ થાય છે. આ અજ્ઞાનની ચેષ્ટા છે. મૂર્ખ માણસને કેઈ કાંઈ કહે તે પણ તે આત્માને પ્રાપ્ત કરી શકો નથી અને તેને કહેવાનો પ્રયત્ન કરે તે પણ નકામે છે (નિષ્ફળ છે). જે પોતે પારકાને જણાવવા ચાહે છે તે આત્મિક વસ્તુ નથી અને હું પોતે આત્મા છું, તે પરને ગ્રહણ કરવા
ગ્ય નથી. આથી બીજાને સંબોધન કરવાનો માટે પ્રયતન કે ઉદ્યમ નકામે છે, કારણ કે આત્મા તે પોતાનાથી જ જણાય છે, પારકાનું કહેવું કે તેને સાંભળવું તે તે નિમિત્ત માત્ર છે. આ માટે આ સંબંધમાં આગ્રહ રાખે વૃથા છે. અજ્ઞાની પ્રાણી પિતાથી ભિન્ન વસ્તુ ઉપર સંતુષ્ટ થઈ જાય છે, કારણ કે એની અંતર્યોતિ યુદ્ધ થઈ ગઈ હોય છે. જ્ઞાની પુરુષ આત્મામાં જ સંતે પામે છે, કારણ કે એનો બાહ્ય વિભ્રમ નાશ પામી ગયેલ હોય છે. આ પ્રાણી જ્યાં સુધી મન-વચન-કાયાના સમૂહને આત્માની ઈચ્છાથી ગ્રહણ કરે છે ત્યાં સુધી એને સંસાર છે, જ્યારે એને ભેદજ્ઞાન થાય ત્યારે એને સંસારનો અભાવ થઈ જાય છે. જેમ વસ્ત્ર જીણ થઈ જાય, લાલ થઈ જાય, દઢ થઈ જાય અથવા નાશ પામી જાય છે તેથી જેમ આત્મા કે શરીર જીણું અથવા લાલ થતું નથી, એ પ્રમાણે શરીર જીણું થઈ જાય કે નાશ પામી જાય તે પણ આત્મા જીણું થતું નથી કે નાશ પામતે નથી, આ દષ્ટાંતને બરાબર ઘટાવવું. જે મુનિની આત્મા અચળ-અવસ્થિતિ થાય અથવા હોય તેનો મોક્ષ થાય, પણ જે મુનિની આત્માને વિષે અવસ્થિતિ થાય તેને મોક્ષ થતું નથી. સાંખ્ય, નૈયાયિકાદિ કેટલાક એકલા મોત્ર જ્ઞાનથી મુક્તિ માને એ વાત બરાબર નથી, પણ સમ્યગ્ર જ્ઞાનપૂર્વક દર્શન અને ચારિત્ર એ જ આત્માની અવસ્થિતિ કહેવાય. અવસ્થિતિ એટલે રહેઠાણ, રહેવું તે. શરીર સહિત પોતે દઢ છે, સ્કૂલ (મોટો) છે, સ્થિર છે, લાંબે છે, જીણું છે, અતિ પાતળો છે, હલકે છે, અથવા ભારે છે આ શરીર સહિત સંબંધ ન કરે તે પુરુષ જ આત્માનું જ્ઞાનસ્વરૂપ જાણે છે, અને તેનો
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |