Page Text
________________
૪: શ્રી અભિનંદન જિન સ્તવન
[૧૨૭ અર્થ–તકના પૂર્વ પક્ષ-ઉત્તરપક્ષના ઝઘડાઓ દ્વારા મનમાં ધારણ કરીને જોઈએ તે દષ્ટિબિન્દુને આખો સવાલ ઘણે આકર, કઠણ અને ગમ ન પડે તે મુશ્કેલ દેખાય છે. અને આગમના કથનને અંગે જે ગુરુગમ ન હોય તે એ તે ભારે આકર-વિખવાદ ઝગડે થઈ જાય છે. (અથવા અત્યારે એ ગુરુગમ આપે તે કઈ નથી એટલે એ રીતે પણ ભારે આકરું ભયથાન દેખાઈ આવે છે.) (૩)
ટબો–હેતુ કારણદિકના વિવાદ ચિત્તમાં ધરીને જોઈએ, વિચારીએ તે નયવાદ અત્યંત ગુહીર (ગુહ્ય–ગૂઢ) છે અને આગમવાદે જોઈએ તે ગુરુગમ-ગુરુપરંપરાને માર્ગ ન પામીએ એ જ મેટો વિષવાદ મનમાં ઉપજે છે. (૩)
વિવેચન–ત્યારે આપણને માલૂમ પડે છે કે સામાન્ય રીતે દર્શનપ્રાપ્તિ દેહ્યલી છે અને સર્વથા નિર્ણય થ એ એથી પણ વધારે મુશ્કેલ છે. એમાં આવી પડતા દો અને અજ્ઞાનની અંધતા અથવા દુરાગ્રહને કેફ સાચા દર્શનની પ્રાપ્તિ આડે આવે છે. ત્યારે હવે શું કરવું? દર્શનપ્રાપ્તિ વગર મુક્તિ નથી અને મુક્તિ ન થાય ત્યાં સુધી આરે નથી, તે પછી દર્શનની પિછાણ કયે રસ્તે કરવી? ત્યારે મોટા વિદ્વાનેને ચર્ચા કરતા સાંભળીને મનમાં એમ આવે કે દર્શનપ્રાપ્તિને માટે તક કે ન્યાયને આશ્રય લીધે હોય તે પંથડો નિહાળવાને ઉપાય કદાચ હસ્તગત થાય, ત્યાં તે હમણું જ વિચારી ગયેલ આનંદઘન મહારાજનું સૂત્ર સમરણમાં આવે છે કે :
તર્કવિચારે રે વાદપરંપરા રે, પાર ન પહોંચે રે કોય.” (સ્તવન ૨, કડી ૪) ત્યાં આ મુદ્દા પર વિચાર કર્યો હતો. ત્યાં જણાવ્યું હતું કે તર્કની વિચારણામાં અથવા તર્ક દ્વારા પંથના દર્શનમાં તે વાદવિવાદ જ ચાલે છે અને સાચું રહસ્ય વાદવિવાદની ઝડીમાં સપડાઈ જઈ પ્રાણીને ગોળ ચક્કરમાં નાખી દે છે. અહીં તર્ક કે ન્યાયશાસ્ત્રને નિરર્થક બતાવવાને આશય નથી, હેઈ શકે પણ નહિ; પણ કાચી બુદ્ધિના સંસારરસિયા પ્રાણી જ્યારે પિતાનું બુદ્ધિબળ બતાવવા મંડી જાય છે ત્યારે સત્યશોધનની નિષ્ઠાને બદલે પિતાનું હોય તે ખરું કરવાની લાલચમાં પડી જાય છે અને પછી તે ભ્રામક દલીલે, મરડી-મચડીને કરાતા અર્થો અને હેતુને બદલે હેત્વાભાસને રાફડે ફાટી નીકળે છે અને સત્યશોધન કે માર્ગદષ્ટિને બદલે પિતાના અભિપ્રાયને સાચા કરવાને માટે છળના અનેક પ્રકારને આશ્રય લેવામાં આવે છે અને
અતિ ઉપયોગી ન્યાય કે તર્કશાસ્ત્રની દલીલબાજી ઊલટી દર્શનપ્રાપ્તિને કેઈ કોઈ વાર વધારે દોહ્યલી બનાવે છે.
હરિભદ્રસૂરિ મહારાજ કહે છે તેમ વાદ અને પ્રતિવાદ સામસામી કરતાં તને પાર પોતે નથી અને તેમાં તે તલ પીલનાર બળદની ગતિને અનુસાર જરા પણ આગળ વધી શકાતું નથી. १. वादांश्च प्रतिवादांश्च वदन्तो निश्चितांस्तथा।
તારૂં નૈવ મંઝિતિ તીસ્ત્રીસ્ટ તી | ગબિન્દુ, બ્લેક ૬૭.
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |