Page Text
________________
૪: શ્રી અભિનંદન જિન સ્તવને
[૧૫ વિચારણા એ સર્વ શંકા કહેવાય. નિગદ વગેરેને મેળ ન બેસે, સેયના અગ્ર ભાગ પર અનંતા જીવન કેમ રહે એવા પ્રત્યેક મુદ્દા પરની શંકા તે દેશશંકા. આ શંકા નામનું પ્રથમ દૂષણ થયું.
(૨) “આકાંક્ષા–પિતાની સંસારથી મુક્તિ અહીંથી થશે કે ત્યાંથી થશે એવી ભ્રમણામાં વિચારણ વગર, જ્યાં ત્યાં માથું નમાવ્યા કરે, કઈ જગ્યાએ અપસ્વલ્પ ગુણ જુએ ત્યાં તારણહારની કલ્પના કરી, ત્યાં અભિલાષાપૂર્વક દોડ્યો જાય એ આકાંક્ષાદૂષણ છે. પરધર્મમાં રહેલ સત્ય સમજી તેટલા પૂરતી તેની મહત્તા માનવી એ એક વાત છે, પણ એક ગુણમાં સર્વસ્વને આરોપ કરી ત્યાં વિશ્વાસ ધારણ કરે અને ઘરમાં અવિશ્વાસ રાખવો એ આકાંક્ષા
ફૂષણ છે.
(૩) વિનિગિરછા–અમુક ક્રિયા કરવાથી લાભ થશે કે નહિ અથવા એનું પાકું ફળ બેસશે કે નહિ, આવા પ્રકારની શંકા તે વિતિબિછા. ક્રિયા કેઈવાર સફળ થાય, કેઈવાર નિષ્ફળ થાય, આવા પ્રકારની મનની ડામાડોળ સ્થિતિ દૂષણરૂપ છે. શંકા નામનું પ્રથમ દૂષણ ઉપર જણાવ્યું તે દ્રવ્ય વિષયે હોય છે, અવાજીવાદિ પદાર્થ પર થાય છે, જ્યારે ક્રિયા પરત્વે કે ક્રિયાના ફળ પર શંકા-કુશંકા થાય તેને વિતિગિચ્છા કહેવામાં આવે છે અથવા સાધુ-સાધ્વીનાં મલમલિન ગાત્ર જોઈ એના તરફ ઘણા થાય તેને પણ વિતગિચ્છા કહેવામાં આવે છે.
(૪) પ્રશંસા-સાધારણ ત્યાગી કે ચમત્કારી, ઉપટિયા ધર્મકિયા કરનાર અન્ય ધર્મનાં ખૂબ જ વધારે પડતાં વખાણ કરવા જતાં અન્યને એ વર્તન કે સ્વીકારનું કારણ બને. ગુણપ્રશંસાને વધે નથી, પણ અલ્પગુણીને આસમાને ચઢાવવા જતાં અન્યને અધર્મનું કારણ બને એટલે પ્રશંસાને પરિણામે હાનિ થાય. અનધિકારીની જાહેર પ્રશંસા પિતાના ગુણને મલીન કરે અને અન્યને અધઃપતનનું કારણ બને માટે અગ્યની જાહેર પ્રશંસા ત્યાજ્ય હોઈ દૂષણમાં પરિણમે છે.
(૫) “સંસ્તવ’–સહણ વગરના પ્રાણી સાથે વધારે પડતે પરિચય. કાળાની સાથે ધૂળને બાંધવામાં આવે તે વાન ન આવે તે સાન તે જરૂર આવે. એટલે કાચા ધર્મજિજ્ઞાસને બહારના થરની વ્યક્તિની પ્રશંસા પણ ન ઘટે અને તેનું સંસ્તવન પણ ન ઘટે. પરિચય અને પ્રશંસા બને નુકસાનકારક છે, આપેલ ગુણદશા ઉપર વજાઘાત કરનાર થઈ પડે છે અને નવાસવા જિજ્ઞાસુને ઊંધે રસ્તે ચઢાવી દે છે કે ઊધે પાડી નાખે છે.
આવા આવા દુષણોવાળે પ્રાણ પ્રાપ્ત કરેલ ગુણને મલિન કરે છે, તે જ પ્રમાણે ગુણપ્રાપ્તિ પહેલાં પણ શંકા, કુશંક, વિતિગિચ્છા, પ્રશંસા કે સંસ્તવને કારણે ગુણપ્રાપ્તિ જ અટકી જાય છે. જેમ મદમાં ઘેરાઈ ગયેલે પ્રાણી સૂર્ય-ચંદ્રનું દર્શન કરી શક્તા નથી, તેમ આ પાંચ દુષશોમાંથી કઈ પણ દૂષણવાળા પ્રાણી દર્શનને દોહ્યલું બનાવે છે, એ કોઈ પણ જાતને સ્પષ્ટ નિર્ણય લઈ શકાતું નથી અને તદ્દન અચોક્કસ દિશામાં મસ્ત બની રહી દોહ્યલા દર્શનને વધારે મકેલ બનાવે છે. આ રીતે એથે-સામાન્ય રીતે-દર્શનપ્રાપ્તિ દોહ્યલી છે, મતમતાંતરની ગુંચવણને કારણે વધારે દેહ્યલી છે અને, હવે પછી જોવામાં આવશે તેમ, એને પાકા નિર્ણયને પરિણામે તે સ્વીકાર વધારે મુશ્કેલ છે.
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |