Page Text
________________
તીગતામાં પણ વધઘટ કરી શકાય. આ બધાં કર્મને લાગતાં કરણો કહેવાય છે.
કર્મબંધનાં કારણોમાં મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, કષાય અને યોગ છે. મિથ્યાત્વ એટલે વસ્તુનું વિપરીત ભાન; અવિરતિ એટલે સંયમનો અભાવ, કષાય એટલે રાગ અને દ્વેષ, યોગ એટલે મન-વચન-કાયાનું પ્રવર્તન.
કર્મ કયારેય નિમિત્ત લીધા વિના ઉદયમાં નથી આવતું. કર્મના ઉદય માટેનાં પાંચ નિમિત્તો છેઃ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભવ અને ભાવ. પ્રબળ કર્મનો ઉદય આવી પહોંચ્યો હોય તો તે નિમિત્તને ઘસડી લાવે પણ તે નિમિત્ત તો લે જ.
કર્મના અનુબંધની જૈન ધર્મે જે વાત કરી છે તેવી તો અન્ય કોઈ ધર્મે કરી નથી લાગતી. કર્મનો બંધ થયા પછી તે કર્મ અંગે જીવના મનમાં જે ભાવ થાય છે તેની કર્મના બંધ ઉપર ઘણી અસર પડે છે. કર્મ થયા પછી, તેનો બંધ પડ્યા પછી જીવ આનંદમાં આવી જાય અને તે ભાવ ઘૂંટ્યા કરે તો તે કર્મના બંધ ગાઢ થઈ જાય. કર્મ થયા પછી જીવ જો પશ્ચાત્તાપ કરે અને મનમાં તે ભાવ ઘંટાયા કરે તો જીવનો કર્મબંધ શિથિલ થઈ જાય. માટે પુણ્યકર્મ - સારાં કર્મ કરીને તેની અનુમોદના કરવાનું અને પાપકર્મ - ખોટાં કર્મ થઈ ગયા પછી પસ્તાવો કરવાનું જૈન ધર્મમાં વિધાન છે. જૈન ધર્મે તો બંધ કરતાં અનુબંધને ઘણો મહત્ત્વનો ગણ્યો છે.
કર્મ એ વાસ્તવિકતામાં જડ પદાર્થના અતિસૂક્ષ્મ પરમાણુ છે. પણ જડમાં ઘણી તાકાત હોય છે. અણુશક્તિ એ જડ શકિત છે. કર્મ જેને લાગે છે કે લાગેલું હોય છે તે જીવ એટલે ચૈતન્ય સત્તા છે. જડ શકિતશાળી છે પણ ચૈતન્ય જો જાગે તો તેની પાસે અનર્ગળ શકિત છે જેનાથી તે જડ એવી કર્મસત્તાને હઠાવી શકે. આપણે કર્મની શરણાગતિ નથી સ્વીકારવાની પણ કર્મ સાથે સંઘર્ષ કરી તેનો પરાભવ કરવાનો છે. - તેને જીતવાનાં છે. તેથી તો જૈન ધર્મ, જિનોનો માર્ગ કહેવાય છે.
સંસારમાં જડ અને ચેતન એમ કેવળ બે સત્તાઓનું અસ્તિત્વ નથી. કાળ, સ્વભાવ, ભવિતવ્યતા, પૂર્વકૃત કર્મ અને પુરુષાર્થ (ચૈતન્ય) એ
જૈન ધર્મનું હાર્દ
| SR No. | 005714 |
| Book Title | Jain Dharmnu Hard |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandrahas Trivedi |
| Publisher | Gurjar Agency |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 130 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |