Page Text
________________
જાય એટલે બંધ તત્ત્વ સમજાઈ ગયું. બંધ એટલે કર્મનો બંધ. જીવને કોઈએ બાંધ્યો નથી પણ તે બંધાયેલો છે. જીવને પોતાના બંધનનો ખ્યાલ આવે એટલે તે બંધન તોડવા પ્રયાસ કરે. સારા અને સુખ આપનારાં કર્મને પુણ્ય કહે છે અને દુઃખ આપનાર કર્મને પાપ કહે છે. પુણ્ય અને પાપ બંને આમ છે તો કર્મ. અને કર્મ એટલે બંધન. પુણ્ય સુખ આપે છે, જીવને પ્રસન્ન રાખે છે જ્યારે પાપના પરમાણુઓ જીવને દુઃખ આપે છે, ગ્લાનિમાં લઈ જાય છે. તેથી જીવને પુણ્યકર્મનો ભોગવટો કઠતો નથી પણ પાપકર્મનો ભોગવટો ખટકે છે. જીવે મુક્ત દશા માણવા માટે છેવટે તો પુણ્ય અને પાપ બંને પ્રકારના કર્મથી છુટકારો મેળવવો પડે. જીવને એક વખત પ્રતીતિ થઈ જવી જોઈએ કે કર્મમાત્ર પરાધીન અવસ્થા છે. જો આવી પ્રતીતિ ન થઈ હોય તો જીવ કર્મથી છૂટવા તત્પર નહીં થાય. બંધ એટલે કર્મબંધ અને તેની અંતર્ગત જ પુણ્ય અને પાપ આવી જાય. તેથી કેટલાક મનીષીઓએ પુગ્ય અને પાપને સ્વતંત્ર તત્ત્વો ન ગણતાં કેવળ આસવ તત્ત્વ તરીકે વિચાર કર્યો છે. તે રીતે વિચાર કરીએ તો તત્ત્વોની સંખ્યા સાત થાય પણ મૂળ વાત તે એકની એક જ રહે છે.
નવ તત્ત્વોમાં આપણે જીવ અને અજીવ અર્થાત્ પુદ્ગલ વિશે જાણ્યું. કર્મ પુદ્ગલ છે અને તેના જીવ સાથેના સંબંધ અર્થાત્ બંધતત્ત્વનો વિચાર કર્યો. બંધમાં પુણ્ય અને પાપ બંને આવી જાય. જીવ જાણતાં કે અજાણતાં પ્રત્યેક પળે અનર્ગળ કર્મો પોતાની તરફ ખેંચી લઈને પોતાની સાથે ઓતપ્રોત કરી દેતો જ હોય છે. તે જ રીતે પ્રત્યેક પળે થોકબંધ કર્મો ભોગવટાથી કે અન્ય પ્રકારે જીવ ઉપરથી ખરી જતાં હોય છે. કર્મના પુગલોની જીવ સાથે ઓતપ્રોત થઈ જવાની પ્રક્રિયા સતત થયા જ કરે છે. કર્મ તરીકે પરિણમવાની યોગ્યતાવાળા પુદ્ગલોનું જીવ પ્રતિ આવવું તે આસ્રવ છે. તાત્વિક રીતે તો જીવ જ્યારે કર્મ બનવાની યોગ્યતાવાળા પુગલોને ગ્રહણ કરે છે અને પોતાની સાથે જોડી દે છે
ત્યાર પછી જ તે કર્મ બને છે. પણ ઉપચરથી આપણે સરળતા ખાતર કહીએ છીએ કે જીવ કર્મ ગ્રહણ કરે છે કે જીવ કર્મનો આસ્રવ કરે છે. જાગેલા જીવનું લક્ષ્ય કર્મથી અળગા થઈ જવાનું હોય છે તેથી તેણે
જૈન ધર્મનું હાર્દ
૪૪
| SR No. | 005714 |
| Book Title | Jain Dharmnu Hard |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandrahas Trivedi |
| Publisher | Gurjar Agency |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 130 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |