Page Text
________________
શાસ્ત્રોને આવો અર્થ અભિપ્રેત હોય કે ન હોય પણ આ બન્ને દ્રવ્યો માટે જેમણે આ શબ્દો પ્રયોજ્યા હશે તેઓ ધન્યવાદને પાત્ર છે. આ બન્ને શબ્દો ખૂબ સૂચક છે અને આ બંને દ્રવ્યોને વૈજ્ઞાનિક આધાર પણ મળી રહે છે.
જીવ જન્મોજન્મથી જડ સાથેના સંયોગની સ્થિતિમાં રોકાઈ ગયો છે તેથી તે એક રીતે અધર્મમાં જ ઊભો છે. જીવે જ્યાં આરાધના શરૂ કરી ત્યાં ધર્મ ઉપસ્થિત થઈ ગયો તેમ સમજી લઈએ તો ખોટું નહીં. આત્માનું પૂર્ણ તરફનું પ્રસ્થાન ધર્મ જ ગણાયને! આમ આ બંને દ્રવ્યો માટે વપરાતા શબ્દો ઘણા સાંકેતિક છે.
બાકીનાં બે દ્રવ્યોમાં એક આકાશ છે. આમ એક રીતે વિચારીએ તો અસ્તિત્વને ઉપસ્થિત થવા માટે જે જગા આપે - અવકાશ આપે તે આકાશ. આકાશનો દ્રવ્ય તરીકે વિચાર પણ વિશિષ્ટ છે. આકાશ અસ્તિત્વનો આવશ્યક ઘટક છે. સૌ ધર્મોએ કહ્યું છે કે વિશ્વ બધું પરમાત્માથી વ્યાપ્ત છે. જૈન ધર્મે કહ્યું કે સમસ્ત સંસાર આકાશથી વ્યાપ્ત છે. આકાશનું અસ્તિત્વ તો આલોકની પાર અલોકમાં પણ છે. આકાશનો ગુણ છે કે તે કોઈને વ્યાબાધ કરતું નથી, અવરોધતું નથી. આકાશદ્રવ્યની સ્થાપનામાં જ આત્મદ્રવ્યની સ્વતંત્રતા કે સ્વાયત્તતાની વાત આવી ગઈ અને ઈશ્વર વ્યકિતગત રીતે કોઈને સહાય કરે છે તે વાતનો ઇનકાર પણ થઈ ગયો. જેને જેમ ગોઠવાવું હોય તેમ તેને આકાશ, અવકાશ કરી આપે – જગા આપે. આકાશ તમને કંઈ બનાવવા માટે કે બનવામાં સહાય કરવા માટેનું પરિબળ નથી. તમે મુક્ત છો. આકાશ ક્યાંય કોઈને બાધક નથી કે સહાયક પણ નથી. આ વાત ઘણી સૂચક બની જાય છે. 'કાળ પણ અસ્તિત્વનો સ્વતંત્ર ઘટક છે. આકાશ દિશાઓમાં જગ આપે છે તો કાળ અતીતમાં અને ભવિષ્યમાં જગા આપે છે. આકાશ દિશાઓને વ્યાપીને રહે છે તો કાળ અસ્તિત્વને આગળ-પાછળ એટલે કે ભાવિ અને ભૂતમાં વ્યાપીને રહે છે. એક રીતે અસ્તિત્વ એ કેવળ વર્તમાન છે. ભૂતકાળની હસ્તી સ્મૃતિમાં છે, ભાવિની હસ્તી કલ્પનામાં છે. વાસ્તવિકતામાં અસ્તિત્વ કેવળ વર્તમાનમાં જ વસે છે. જૈન ધર્મ જૈન ધર્મનું હાર્દ જે.ધ.હા.-૩
| SR No. | 005714 |
| Book Title | Jain Dharmnu Hard |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandrahas Trivedi |
| Publisher | Gurjar Agency |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 130 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |