Page Text
________________
ક્ષમતા અલ્પ થતી જાય તેમ તેમ તે જીવ જડની જેમ વર્તવા લાગે છે. સંવેદન જ્યારે ઘટ્ટ બને ત્યારે તે અનુભવમાં લેખાય. સુખ અને દુઃખ જીવનું સંવેદન છે તેથી તેને જીવનાં લક્ષણો તરીકે લેવાય છે. સુખ-દુઃખ જીવનો પ્રાથમિક અનુભવ છે. આમ તો ઉપયોગ એ જીવનું લક્ષણ ગણાય છે. જીવ મન, વચન અને કાયાના યોગથી જે કંઈ પ્રવર્તન કરે તેને જીવનો ઉપયોગ કહી શકાય. અનુભવની ધારા શુદ્ધ બનતી જાય ત્યારે જીવમાં જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રનાં લક્ષણો ઘટે છે. જીવને પોતાની શુદ્ધતમ અવસ્થાની અનુભૂતિ થાય તે જીવની પરમ અવસ્થા છે અને ત્યાં આત્માની જ્યોતિ વાસનાના કોઈ ધુમાડા વિના ઝળહળી ઊઠે છે અને તેને કેવળજ્ઞાન કહે છે.
બીજું મહત્ત્વનું દ્રવ્ય છે જડ જેને માટે જૈન ધર્મમાં પુદ્ગલ શબ્દ યોજવામાં આવે છે. જડ માત્ર પુદ્ગલ છે તેથી તેને પુદ્ગલાસ્તિકાય કહેવામાં આવે છે. પુદ્ગલ શબ્દ બહુ મઝાનો અને યથાર્થ છે. પુદ્ગલ એટલે જેનું ગલન થાય છે. પડન-સડન અને ગલન પુદ્ગલનાં લક્ષણો છે. પુદગલને સંવેદન નથી પણ પુદગલનાં મુખ્ય લક્ષણો છેઃ સ્પર્શ રસ, ગંધ, વર્ણ, આકાર. અરે, અંધકાર, પ્રકાશ, ઠંડી, ગરમી વગેરે પણ પુદ્ગલનાં સૂક્ષ્મ લક્ષણો છે. પુદ્ગલ શબ્દ જ પરિવર્તનનો સૂચક છે. જડ પદાર્થ માત્રમાં સતત પરિવર્તન થતું જ રહે છે. આ જગતમાં કયાંય કશું સ્થિર નથી. ગતિહીન લાગતો જડ પદાર્થ પણ તેના હાર્દમાંન્યૂકિલયસમાં સતત ગતિશીલ હોય છે. પુદગલ પણ વાસ્તવિકતામાં સ્થિર દેખાતો એક પ્રવાહ છે જે એક ક્ષણે છે અને બીજી ક્ષણે તે
સ્વરૂપે નથી - તે પુદ્ગલનું પ્રધાન લક્ષણ છે. વિજ્ઞાન આજે આ વાતનું સમર્થન કરે છે. એક વિજ્ઞાનીએ તો ત્યાં સુધી કહ્યું છે કે Rest જેવો શબ્દ પણ અસ્થાને છે બધું જ Restless છે.
આપણું શરીર એ પણ પુદ્ગલનું બનેલું છે તેથી તો તેનામાં સતત પરિવર્તન થયા કરે છે. આપણને ખબર પણ નથી પડતી અને આપણે બાળકમાંથી યુવાન અને યુવાનમાંથી વૃદ્ધ થઈ જઈએ છીએ સૃષ્ટિની સંરચના સતત ગતિશીલ રહે છે. તેથી તો તેને સંસાર કહે છે. કેવળ સ્થિતિની અવસ્થા સંસારની પાર ઊતર્યા વગર કયાંય નથી. જૈન ધર્મનું હાર્દ
૩૧
| SR No. | 005714 |
| Book Title | Jain Dharmnu Hard |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandrahas Trivedi |
| Publisher | Gurjar Agency |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 130 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |