________________
મૃગાવતી [ ૧૫૧ ] આપણે લગભગ અઢી હજાર વર્ષના કાળપડદામાંથી જોઈએ છીએ ત્યારે શ્રમણ ભગવાન મહાવીરના યુગને ઝીલનાર જાણે કે એ બે મહાદિગગજ હોય એમ લાગે છે. જે ચંડકૌશિક કેઈને બૂઝ નહોતે બૂઝાતે, બૂઝવનારની સામે જે પિતાની વિષારી ફણા ઉગામી, પ્રાણ લેવા ઘસતે તે શ્રમણ ભગવાન મહાવીરની અપાર કરુણ જેઈને ગળી ગપિતાનો ડંખ જડમૂળમાં ખેંચી કાઢયા. જેની પાસે એકલું વિષ જ હોય, દૂધ ગમે તેટલું પાઈએ છતાં બદલામાં તે વિષ જ મળે એમ દુનિયા માનતી તેને ભગવાને પિતાનાં તપ, સંયમ અને મૈત્રીના મંત્રબળે નિવિષ જેવું બનાવી દીધો. ચંડનું ચંડત્વ પાડવામાં નહિ પણ સહિષ્ણુતામાં પરિણમ્યું. વિશ્વના ઈતિહાસમાં એ કેટીના બીજી ઘટના વિરલ છે. ચંડકૌશિકની જેમ જ ચંડપ્રદ્યોત પણ ભગવાન મહાવીરની છાયામાં સજજન અને સંયમી બનતે જણાય છે. મૃગાવતી જેવી પોતાની લાંબા વખતની કામનાની-ઉપલેગની વસ્તુને તે પિતાના હાથમાંથી સરકી જતી મૌનભાવે જોઈ રહે છે. બીજી કઈ સ્થિતિમાં જે માણસ લેહીની નકે વહેવડાવવામાં પાછું વાળીને ન જેતે તે જ ચંડપ્રદ્યોત અહીં દીન અને આજ્ઞાધીન જેવું જણાય છે. અહિંસા જન્મવેરીઓનાં પણ વેરભાવ ભુલાવી દે છે એ સૂત્ર અહીં મૂર્તિમંત બને છે.
ચારેક વર્ષ પછીની આ વાત છે. ભ. મહાવીર વિશાલી વાણિજ્યગ્રામ અને રાજગૃહમાં અનુક્રમે ચાતુ
