________________
મૃગાવતી [ ૧૨૯ ] પિતાની ભૂલ અથવા ખલના સમજતું હતું તે ભૂલ, તે
ખલના જ એની કળાકૃતિને કવચિત્ યથાર્થતા અર્પતી હતી. આવી શ્રધ્ધાવાળી દષ્ટિથી તેણે ત્રીજી વાર પડેલું આ ટપકું લૂછી નાખવાનું માંડી વાળ્યું.
રાજા શતાનિકને આ ચિત્રકાર અને મૃગાવતીના ચારિત્ર ઉપર વહેમ આવ્યું. બીજા કળાકારે અને મંત્રીઓએ રાજાના મનનું સાંત્વન કરવા એને ઘણું ઘણી રીતે સમજાવ્યા. પણ એને કેધાવેગ ન શમે. આખરે એક હળવામાં હળવી સજા તરીકે એ કળાકારના જમણા હાથને અંગૂઠો એણે કપાવી નાખે.
સદેષ તે નીચી મુંડીએ સજાને સ્વીકાર કરીને ચાલી નીકળે, પણ નિષ એ અન્યાય કેમ સહન કરે ? કળાકાર સાવ નિરપરાધ હતે. એના કપાળે ખોટું કલંક ચૅટયું હતું. એટલું છતાં જે એ અન્યાયને ઘંટ ગળા નીચે ઉતારી શકી હોત તે એની કળાસાધના ઇતિહાસનું એક સોનેરી પ્રકરણ બની જાત. નિદ ઉપર ગુજરતા નાના મોટા અન્યાય અને અત્યાચારના ખાતામાંથી જ સંસ્કૃતિના અંકુર ફૂટે છે. આ પ્રકારની ધીરદાત્તતા ભલે કાયર કે કંગાળના દાંભિક બચાવ જેવી લાગે પણ ધર્મ અને સંસાર, સંસ્કાર તેમજ અધ્યાત્મના કમવિકાસનાં બીજ એ અન્યાય ' સહન કરવાની શક્તિમાં જ છુપાયેલાં પડ્યાં હોય છે.
કૌશાંબી ચિત્રકાર, પિતાના રાજાના એ અન્યાયને પ્રસન્નચિત્તે પી ગયે હેત તે સંભવ છે કે
