________________
બે ચાંડાલ કુમાર
ન પડવા દીધું. ભલે, એ ચાંડાળ કુળમાં જન્મ્યા હોય, પણ એમણે સંગીતકળાને સાધવા જે તપ કર્યું હતું તે તપ અને તે કળાને અર્થે એમણે થોડું સન્માન જાળવ્યું હત–નિસ્પદ્રવપણે એમને હસ્તિનાપુરની હદ બહાર ચાલ્યા જવાનું કહ્યું હેત તે એમનાં ક્યાં ગામ કે ગરાસ લૂંટાઈ જાત?
હસ્તિનાપુરના નેહવડે એક વાર સન્માન પામેલા અને પાછા હસ્તિનાપુરની લોકનિંદાથી ખરડાએલા બે ભાઈઓ હસ્નિાપુરમાંથી નીકળા બહાર અરણ્ય તરફ ચાલી નીકળ્યા. કઈ પણ વસતિમાં હવે આશ્રય મળી શકે એવો સંભવ ન હતો. આશ્રય મળે, વિદ્યાની કદર થાય તો પણ બેચાર દિવસે એમના કુળની વાત ખુલતાં આખી આલમનો પાગ્નિ વહોરી લેવો પડે એ વિષે હવે એમને મુદ્દલ સંશય ન રહ્યો. આવી સ્થિતિમાં કયાં જવું ? આશ્રય પણ કોણ આપે ? સમસ્ત વિશ્વ પ્રલયના ગાઢ અંધારા વચ્ચે જાણે લુપ્ત થઈ જતું હોય એમ એ ભાઈઓને લાગ્યું.
સુખ-શાંતિની બધી બારીઓ જ્યારે બંધ થતી દેખાય છે તે જ વખતે કલ્યાણનું એક અકલ્પિત મંગળદ્વાર ઉઘડતું હોય છે. ચિત્ર અને સંભૂતિએ એક સૂના સ્થાનમાં અકસ્માત માંગલ્ય મંદિર જેવા એક તપસ્વી મુનિને બેઠેલા જોયા. એ ભાઈઓના પગ તે તરફ વળ્યા. પ્રભાત ઉઘડતાં પહેલાં આકાશમાં જેવી રમણીય રંગછટા છવાય તેવી જ પ્રફુલતા, મુનિના દર્શન થતાં, આ ભાઈઓની સુખમુદ્રા ઉપર રેલાઈ.
* મુનિની પાસે પહોંચતાં, પોતે ચાંડાલના પુત્રો છે એવું સ્મરણ થયું અને પ્રફુલ્લતાનું સ્થાન દીનતાની મલિનતાએ પડાવી લીધું.
બે ભાઈઓ એકબીજા સામે ઘડીભર જોઈ રહ્યા. મુનિરાજે થોડે દૂરથી એ ભાઈઓના મને ભાવ વધ્યા. એમણે ઉચ્ચાયું.
મહાનુભાવ, નિભય રહે અહીં અમારી પાસે રાજા કે