________________
રાજર્ષિ પ્રસન્નચક્ર
“એ વખતે તે રાજર્ષિ સાતમી નરકે જાય !' સાતમી, નરક એટલે અગતિની છેલ્લી સીમા. ભગવાનના મુખમાંથી નીકળેલાં આ શબ્દ સાંભળી શ્રેણિક અવાક બની ગયા. ભગવાનની ગેરસમજ થતી હશે એમ તો કેમ મનાય? પિતાના કાન કદાચ દગો દેતા હશે! રાજર્ષિ જેવો તપવી સાતમી નરકે જાય, એ વાત મનાય જ શી રીતે ? શ્રેણિકની વિમાસણ પારાવાર વધી પડી. | * ભગવાન ! હમણાં કાળ કરી જાય તો?”
હમણું તે છઠ્ઠી નરકે જાય !” ભગવાને ટૂંકામાં જવાબ ' વાળે. રાજર્ષિને નરક મળે એ વાત હજી શ્રેણિકને ગળે નથી
ઉતરતી. પણ બબ્બે વાર સાંભળેલી વાત–ભગવાનના મુખેથી નીસરેલા શબ્દ અર્થશન્ય હાય એમ કેમ મનાય ?
શ્રેણિક આશ્ચર્યમુગ્ધ બની બેસી રહ્યા. વળી ડીવારે પૂછયું. “હવે રાજર્ષિ કાળ કરીને કયાં જાય?”
પાંચમી નરકે.” ભગવાન જાણે આટલે આઘે રહ્યા થકા રાજર્ષિના અંતરને ઊકેલતા હોય તેમ જોયા. એ પછી થોડી થોડી વારે જેમ જેમ શ્રેણિક પૂછતા ગયા તેમ તેમ ભગવાને, ચોથી, ત્રીજી, બીજી અને પહેલી” એ મતલબના જવાબ વાળ્યા.
ક્ષણે ક્ષણે ગતિના બંધ કેમ બદલાતા હશે તે શ્રેણિક ન સમજી શકો. કાઈ પણ માણસને ભગવાનના આ ઉત્તર સાંભળી ગતિના ક્રમ કેટલા સ્વછંદ છે એમ લાગે. પળે પળે આ રીતે ગતિના પ્રકાર બદલાતા રહે તો કર્મના સર્વોપરી ગણાતા રાજતંત્રમાં પણ અરાજકતા જ પ્રવર્તતી હોવી જોઈએ. તે
શ્રેણિક માત્ર વેષ અને મુદ્રા જ જોઈ આવ્યો હતો. ભગવાનની જ્ઞાનદ્રષ્ટિ, રાજર્ષિના અંતરમાં ચાલતા તુમુલ તોફાનને નીરખી રહી હતી. ગતિના બંધ અંતરના ભાવ ઉપર અવલંબે છે એ વાત જેટલી જ્ઞાની સમજી શકે તેટલી શ્રેણિક શી રીતે સમજે?
ભગવાનની નજર સામે ચાલતું યુદ્ધ બંધ પડ્યું એ જ વખતે