________________
४७
• એક દ્રવ્ય પોત-પોતામાં રહીને માત્ર પોતાની સ્વયંની પર્યાયને જ કરી શકે છે - અન્ય કોઈ પણ દ્રવ્યમાં કિંચિતમાત્ર પણ કરી શકતું નથી.
આ સિદ્ધાંત જો સમજમાં અને શ્રદ્ધામાં નિઃશંક્તાથી ઉત્પન્ન થઈ જાય તો બધી જ આકુળતાનો અંત આવી જાય અને સંપૂર્ણ સુખદ સ્થિતિ ઉત્પન્ન થઈ જાય.
યથાર્થ સ્વરૂપની સમજણ છ દ્રવ્ય સ્વરૂપ આ લોકમાં અનંતાઅનંત દ્રવ્યોની ભીડમાં ખોવાયેલો આપણો પોતાનો નિજ આત્માતેની અનેક ઉપાયોદ્વારા ભિન્નતાને ઓળખીને, અન્ય પદાર્થોની સાથે આપણી કલ્પનાઓથી માની લીધેલા સંબંધોને તોડી, આપણી સ્વતંત્ર સત્તાનો સ્વીકાર કરી આપણા પોતાનામાં શ્રદ્ધા જાગૃત કરવાની છે.
mતમાં બધા જ દ્રવ્યો ઉત્પાદ-વ્યય-ધ્રોવ્ય યુક્તથી સત્ છે. એનામાં હું પણ સ્વયં એક સત્ છું. મારી સત્તા મારા સ્વચતુષ્ટયમાં છે એટલે મારી સત્તામાં ઈનો પ્રવેશ, હસ્તક્ષેપ નથી અને થઈ પણ શકે એમ નથી. આવી સ્થિતિમાં જગતના કોઈપણ દ્રવ્યોના કાર્યોમાં ઈપણ પ્રકારનો હસ્તક્ષેપ કરવાનો અધિકાર કેવી રીતે હોઈ શકે? આવી રીતે જગતના બધા દ્રવ્યોના પરિણામોથીમારો કોઈ સંબંધ ન હોવાને લીધે મારા માટે બધા જ પરદ્રવ્યો ઉપેક્ષણીય એટલે ય માત્ર છે. એટલે અનેક પરિણમનના કારણે મારી કોઈપણ પ્રકારની આકુળતા ઉત્પન્ન હોવાનું કારણ જ નથી રહેતા. મારા આત્માનાભલા અથવાબુરા અર્થતહાનિ અથવા લાભ પહોંચાડવાવાળો એક માત્ર સ્વયં હું જ છું. એવી જ રીતે મારો સુધાર પણ હું સ્વયં જ કરી શકું છું. એટલે મારા કલ્યાણને માટે મને મારામાં જ અનુસંધાન કરીને યથાર્થ માર્ગ શોધવો પડશે અને મારામાં જ પ્રગતિ કરવી પડશે. આવી શ્રદ્ધા જાગૃત કરી લઈને આત્માર્થી પોતાના આત્મ-દ્રવ્યમાં જ યથાર્થ માર્ગ શોધવાની શરૂઆત કરે છે. એટલે અંતરદશાની અનુસંધાનની વિધિ જાણવા માટે આત્માની અંતરદશા, તસ્વનિર્ણય અને ભેદ વિજ્ઞાનના વિષયો દ્વારા આત્માનો અનુસંધાન કરવાનો ઉપાય શરૂ થાય છે. આ જ વાતને સ્વરૂપનીયથાર્થસમજણ પણ કહી શકાય.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org