________________
૧૯૯
અનંતકાળથી સ્વરૂપનો પરિચય ન હોવાથી વિભાવ સહજ થઈ ગયો છે. તેથી સુદીર્ઘકાળ સુધી સત્સંગમાં રહી બોધ-ભૂમિકાનું સેવન થતાં વિભાવની સાધારણતા ટળે અને સ્વરૂપની (સ્વભાવની) સાવધાની આવે.
મુમુક્ષુ જીવને પોતાનું યોગ્યપણું થાય તેની વિચારણા કરવી, જેનું મુખ્ય સાધન આત્મલક્ષ્યપૂર્વક સત્સંગ છે. * ‘પાત્ર વિના વસ્તુ ન રહે, પાત્રે આત્મિક શાન;
પાત્ર થવા સેવો સદા, બ્રહ્મચર્ય પ્રતિમાન.” * “ મંદ વિષય ને સરળતા સહ આજ્ઞા સુવિચાર
કરૂણા કોમળતા આદિ ગુણ-પ્રથમ ભૂમિકા ધાર * “ઠયા, શાંતિ, સમતા, ક્ષમા, સત્ય, ત્યાગ, વૈરાગ્ય હોય મુમુક્ષુઘટવિશે” * ‘કષાયની ઉપશાંતતા, માત્ર મોક્ષ અભિલાષ,
ભવે ખેદ, પ્રાણી કયા ત્યાં આત્માર્થ નિવાસ,” દુર્લભ વસ્તુઓની પ્રાપ્તિનું મુલ્યાંકન ૧. એકેન્દ્રિય ૭. આર્યક્ષેત્ર ૨. વિલેન્દ્રિય ૮. ઉત્તમકુળ ૩. પંચેન્દ્રિય
૯. સુંદર રૂપ ૪. સંશી
૧૦. ઈન્દ્રિય પટુતા ૫. પર્યાપ્ત
૧૧. નિર્વાધિ આયુષ્ય ' (આહાર, શરીર, ઈદ્રિય, શ્વાસોચ્છવાસ, ભાષા, મન), ૬. મનુષ્યત્ત્વ
ઉતરોત્તર આ એકબીજાથી દુર્લભ છે. ૧. ઉત્તમ બુદ્ધિ ૫. સુધર્મનું શ્રદ્ધાન ૨. સુધર્મનું શ્રવણ ૬. સુધર્મનું સંયમ ૩. સુધર્મનું ગ્રહણ ૭. વિષયસુખથી વ્યાવર્તન ૪. સુધર્મનું ધારણ ૮. ક્રોધાદિ કષાયથી નિવર્તન
૯. સમ્યગ્દર્શન-શાન-ચારિત્રરૂપી મોક્ષમાર્ગમાં પ્રવર્તન આ પણ ઉતરોત્તર એકબીજાથી અતિ દુર્લભ છે.
આ બધાથી શુદ્ધાત્મભાવના સ્વરૂપ વીતરાગ નિર્વિકલ્પ સમાધિની પ્રાપ્તિ અત્યંત દુર્લભ છે. યોગ્યતા શબ્દાર્થ સામર્થ્ય, શક્તિ, લાયકાત, તાકાત, પાત્રતા.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
