________________
અને તેના રહસ્યો - ભાવાર્થ : આ યંત્રમાં તેર વલયો છે. યંત્રની ઉપર ડાબી બાજુ પાંચ અને જમણી બાજુ આઠ વલયો અંકિત કરેલા છે. આઠ શ્લોક દ્વારા દરેક વલયમાં શું છે તેની વિગત આપણે વિસ્તારથી જાણી.
શ્રી સિદ્ધચક્રના વલયોની સમજણ
વલય-૧
કેન્દ્રમાં અરિહંત (અહ), પ્રથમ વર્તુળમાં ૧૬ સ્વરો (અ, આ, ઇ, ઈ, ઉં, ઊ, ઋ, ઝ, લૂ, લૂ એ, ઐ, ઓ, ઔ, અં, અડ) બીજા વર્તુળમાં અરિહંત સિવાયના આઠ પદો (ચાર દિશામાં : સિદ્ધ, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય, સાધુ અને ચાર વિદિશામાં : દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર અને તપ) રહેલા છે. બીજા વર્તુળને અષ્ટકમલદલ (આઠ પાંખડીવાળું કમળ) કહેવાય છે. ૧૬ સ્વરો એ ૧૬ વિદ્યાદેવીના બીજમંત્ર છે.
વલચ-૨ આ વલયને ષોડશ કમલ (૧૬ પાંખડીવાળુ કમળ) કહેવાય છે. પૂર્વદિશામાં પ્રથમ પાંખડીમાં ૧૬ સ્વરો છે. જેને “અ” વર્ગના વર્ણાક્ષરો કહેવાય છે. ત્યારપછી ત્રીજા, પાંચમા, સાતમા એમ એકી નંબરના કમલદલમાં અનુક્રમે ક-વર્ગ, ચ-વર્ગ, ટ-વર્ગ, ત-વર્ગ, પ-વર્ગ, ય-વર્ગ, શ-વર્ગ મળીને કુલ-૪૯ વર્ણાક્ષરો છે. આને વર્ણમાતૃકા કહેવાય છે. જેના દરેક અક્ષરમાં મંત્રશક્તિ સમાયેલી છે.
બીજા, ચોથા, છઠ્ઠા એમ બેકી નંબરના કમલદલમાં સપ્તાક્ષરી મંત્ર “નમો અરિહંતાણં” છે.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
