________________
કપ
અને તેના રહસ્યો
ભાવાર્થ : શરીરના મુખ્ય અંગોને જાગૃત કરવા માટે આ મંત્ર છે. માનવ દેહ પાંચ તત્ત્વોનો બનેલો છે. પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, વાયુ અને આકાશ. આમાંથી કોઈપણ તત્ત્વ વિષમ હોય તો સાધના યથાર્થ ન થાય તે હેતુથી અને દેહમાં સમતુલન રહે એ હેતુથી પૂર્વાચાર્યોએ અને ઋષિ મુનિઓએ પાંચ તત્ત્વોના પાંચ મંત્ર બીજ નક્કી કર્યા છે. પ્રત્યેક મંત્ર બીજ સંલગ્ન તત્વ સાથે સંબંધિત હોવાથી તેના ઉપર નિયંત્રણ સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું છે.
ક્ષેત્રપાલ પૂજન મંત્ર : ૐ અત્રસ્થ ક્ષેત્રપાલાય સ્વાહા ! મંત્રાર્થ : અહીં રહેલા ક્ષેત્રપાલ દેવને મારા નમસ્કાર હો.
ભાવાર્થ : જે ભૂમિ ઉપર બેસીને આપણે પૂજન કરીએ તે ભૂમિના દેવને ક્ષેત્રપાળ દેવ કહેવાય છે. મંત્ર સ્નાન, પાપ દહન, હૃદય શુદ્ધિ અને સકલીકરણ કરીને આપણે તનથી અને મનથી પવિત્ર થયા. હવે આગળની ક્રિયા કરતાં પહેલાં, સૌ પ્રથમ ક્ષેત્રદેવતાને નમસ્કાર કરીને તેમના આશીર્વાદ મેળવવા જરૂરી છે. આપણે આદરેલી ધર્મક્રિયા નિર્વિઘ્ન પૂર્ણ થાય અને આપણા ચિત્તની સમતુલા જળવાય તે માટે વૈક્રિય લબ્ધિવાળા અને અવધિજ્ઞાનની લબ્ધિવાળા બલિષ્ઠ એવા ક્ષેત્રપાલ દેવની સહાય લેવી આવશ્યક છે. આ મંત્રોચ્ચાર દ્વારા ક્ષેત્રપાલ દેવને વિનંતી કરવામાં આવી છે. પરોક્ષ રીતે દેવની સહાય ચાલુ રહેવાથી આરાધનાકાળે શારીરિક કોઈ શંકાઓ (લઘુનીતિ-વડીનીતિ-ખાંસીછીંક ઇત્યાદિ) ઉપસ્થિત થતી નથી.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
