________________
in
શ્રી સિદ્ધચક્ર આરાધના યંત્રની આકૃતિ ત્રિકોણ, ચોરસ, લંબચોરસ, ગોળ અને લંબગોળ હોય છે. વળી તે પંચકોણ, ષટ્કોણ, સમકોણ અને અષ્ટકોણવાળી પણ હોય છે. યંત્રોમાં વિશિષ્ટ શક્તિ ઉત્પન્ન કરવા અંકોની સ્થાપના થાય છે. દા.ત. ચોત્રીશો યંત્ર, પાંસઠિયો યંત્ર, સર્વતોભદ્ર યંત્ર. યંત્રમાં બીજાક્ષરો કોઈ ગૂઢ સંકેતરૂપે ત્યાં મૂકાયેલા હોય છે. યંત્રમાં મંત્રપદોની સ્થાપના કરવાથી તે મંત્રમય બને છે અને તેની આરાધના ધાર્યું ફળ આપે છે.
મન્ના ચન્નમયા: પ્રોક્તા મંત્રો યંત્રવાળા હોય છે, એટલે દરેક મંત્રને પોતાનો યંત્ર હોવો જોઈએ. નમસ્કાર યંત્ર અષ્ટ કમલદલનો હોય છે. તેની કર્ણિકામાં શ્રી અરિહંત પરમાત્માનું ચિત્ર મૂકાય છે, તેની ચાર દિશાઓમાં અનુક્રમે સિદ્ધ, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને સાધુના ચિત્રો મૂકાય છે અને તેની વિદિશામાં ચૂલિકાનું એકેક પદ મૂકાય છે.
મંત્રની શક્તિને મંત્રદેવતા કહેવામાં આવે છે. તેમની પરમ ભક્તિ કરવાથી તેઓ પ્રસન્ન થાય છે અને ઈષ્ટફળ આપે છે, પરંતુ આ ભક્તિ યંત્ર વિના બરાબર થઈ શકતી નથી. ચોરસ, લંબચોરસ કરતાં ગોળ યંત્રો ધ્યાન માટે વધારે યોગ્ય છે, કારણ કે તેમાં કમળ વગેરેની કલ્પના સરળતાથી કરી શકાય છે, તેથી જ ધ્યાન માટેના યંત્રો પ્રાયઃ ગોળાકારે વધારે હોય છે.
શ્રી સિદ્ધચક્ર યંત્રના પ્રથમ વલયના મધ્યભાગને મધ્યપીઠ કહેવામાં આવે છે. તેની આસપાસ કમળની આઠ પાંખડીઓ હોવાથી તેને કર્ણિકા પણ કહેવામાં આવે છે. આ કર્ણિકાના કેન્દ્રમાં અર્વ મંત્રબીજની વિશિષ્ટ રીતે સ્થાપના કરેલી છે. જેમ
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
