________________
[ ૩] સંખ્યાઓનું બંધારણ
માં 1 ઉમેરા અને ૧૦ની સંખ્યા બની. પછી તે અનુક્રમે સંખ્યાઓ વધતી જ ચાલી. ગણિતજ્ઞોએ તેને સે (૧૦૦), હજાર (૧,૦૦૦), દશ હજાર (૧૦,૦૦૦), લાખ (૧૦૦,૦૦૦), દશ લાખ (૧,૦૦૦,૦૦૦), કેડ (૧૦,૦૦૦,૦૦૦), દશ કેડ (૧૦૦,૦૦૦,૦૦૦), અબજ (૧,૦૦૦,૦૦૦,૦૦૦)અને તેથી પણ આગળ સંજ્ઞાઓ આપી. જૈન શાસ્ત્રોએ તેનું માપ શીર્ષપ્રહેલિકા એટલે ૧૯૪ અંક સુધી પહોંચાડ્યું, પણ સામાન્ય વ્યવહારમાં તે અબજની સંખ્યાને જ બહુ મોટી ગણીને ચાલવામાં આવે છે.
આ બધી સંખ્યાઓનું બંધારણ એવું છે કે એના કેને સરવાળો કરીએ અને એ સરવાળાની સંખ્યાને મૂળ સંખ્યામાંથી બાદ કરીએ તો શેષ રહેનારી સંખ્યાને
થી નિઃશેષ ભાગી શકાય. તેમાં ક્યારેય કશો ફેર પડે નહિ. દાખલા તરીકે–
૧૦ ૧ + ૦ = ૧ ૧૦ – ૧ – ૯ ૧૧ : ૧ + ૧ = ૨ ૧૧ – ૨ = ૯ ૧૨ ૧ + ૨ = ૩ ૧૨ – ૩ = ૯ ૧ + ૩ = ૪
૧૩ – ૪ ૧ + ૪ = ૫ ૧૪ – ૧ – ૯ ૧૫ ૧ + ૫ = ૬ ૧૫ – ૬ = ૯
૧ + ૬ = ૭ ૧૬ – ૭ ૧ + ૭
૧૭ – ૮ ૧ + ૮= ૯ ૧૮– ૯= ૯ ૧ + ૬ = ૧૦ ૧૯-૧૦=૯ ૨ + ૦ = ૨ ૨૦ - ૨ = ૧૮
| 0
-+
જ
+
ર
જ
+
| | | 0 0
| | | 0 0 0
| |
0
દ
+
ત
-
+
+
૨૦
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
