________________
તવાખ્યાન.
એવી જ રીતે આધ્યાત્મિક દુઃખને બીજો ભેદ માન સિદુખે છે.
કામ, ક્રોધ, લોભ, મદ, માન, ઈર્ષા, અભિનિવેશ, અને વિષયનું અદર્શન-ઇત્યાદિ કારણેથી મનમાં જે દુખ, સંતાપ, પીડા ઉત્પન્ન થાય તેને માનસિક દુઓ એવા નામથી એળખવામાં આવે છે. શારીરિક અને માનસિક એ બન્ને પ્રકારનાં દુઓને આન્તરિક ઉપાય સાથે હોવાથી તેની આધ્યાત્મિકદુઃખમાં ગણના થાય છે. (૨) આધિદૈતિક દુઃખ.
મનુષ્ય, પશુ, પક્ષી, સરીસૃપ અને સ્થાવર વગેરે નિમિતોથી જે કાંઈ પણ દુઃખે ઉત્પન્ન થાય છે, તેને આધિભૈતિક દુખ કહેવામાં આવે છે. (૩) આધિદૈવિક દુઃખ.
યક્ષ, રાક્ષસ, ભૂત, પિશાચ અને ગ્રહ ઈત્યાદિ નિમિતેથી જે કાંઈ પણ દુઃખે અનુભવાય, તે આધિદૈવિક દુઃખના નામથી ઓળખાય છે. આ બંને પ્રકારનાં દુખે બાહ્ય ઉપાચેથી સાધ્ય છે, એમ મનાય છે.
પ્રથમ પ્રસ્તાવને ઉપસંહાર. સાંખ્યમતાનુયાયિ લેકે મહત્તત્વનું બીજું નામ છે બુદ્ધિતત્ત્વ કહે છે, તેની વૃત્તિરૂપ તથા રજોગુણના પરિણામ -સ્વરૂપ આધ્યાત્મિક ૧, આધિભાતિક ૨, આધિદૈવિક ૩, એ
