________________
તજ્યાખ્યાન
જ્ઞાનપૂર્વક ધર્મના સેવનથી વિશુદ્ધ કુલમાં ઉત્પન્ન થયા બાદ વિનાશના ઉપાયને જાણનાર આચાર્યને સમાગમ કરી છે પદાર્થનું તત્વજ્ઞાન મેળવ્યા બાદ અજ્ઞાનની વૃત્તિઓ રૂપ બાલચેષ્ટાથી ઉદાસીન થયેલ મહાત્માને રાગદ્વેષે શાન્ત થવાથી નવીન ધર્માધર્મો ઉત્પન્ન થતા નથી, અને પૂર્વમાં જે ઉત્પન્ન થયેલા હોય તેને ઉપભેગ કરી નિરોધ કરવામાં આવે છે. તદનન્તર ઈન્જન વિનાના અગ્નિની માફક નિબજ આત્માને શરીરની નિવૃત્તિ થાય છે, અને નવા શરીરની ઉત્પત્તિનું કઈ કારણ ન હોવાથી નવું શરીર ઉત્પન્ન થતું નથી. તેજ વખતે દુઃખને અત્યંત નાશ થાય છે, એનું નામજ મક્ષ છે. તે દુઃખના એકવીશ ભેદ છે. છ ઇક્રિયે, છે વિષયે, છ બુદ્ધિએ, શરીર, મન, દુઃખ, આ એકવીશ દુઃખનું કારણ હેવાથી એને દુઃખરૂપ કહેવામાં આવે છે, અને તેના અભાવનું નામ મેક્ષ સમજવું. ન્યાયકન્ટલીકર પણ આ વાતને પુરવાર કરી આપે છે પૃ. ૨૮૦. આત્માના વિશેષ ગુણેને સર્વથા નાશ સહિત આત્માનું જે અવસ્થાન તેનું નામજ મેક્ષ.
શબ્દગુણનું નિરૂપણ. શબ્દ આકાશને ગુણ છે. વણેન્દ્રિયથી એનું પ્રત્યક્ષ થાય છે. તે ક્ષણિક છે. તેના બે ભેદ છે. વર્ણાત્મક અને બીજે ધ્વનિરૂપ. અકારાદિ વણે જ્યાં સ્પષ્ટ માલુમ પડે તે વર્ણાત્મક શબ્દ સમજ. શંખ વિગેરેના શબ્દ ધ્વનિરૂપ સમજવા.
