________________
એશિયાની ભૂમિકા સાથે ભારતીય અસ્મિતા ભાગ-૨
માંગેાલિયામાં આજેય આપણે ચારણગઢવી જેવા ખુચીન-લેાકકવિ-ગાયકાના માંએ રાસડાએ અને પ્રધા સાંભળી શકીએ છીએ. સાહિત્યના અનેક પ્રકારામાં મૌલિક રાષ્ટ્રીય કવિના યુરાલ (શુભેચ્છા) અને મગ્નાલ (ભ્રંશસા) ના પ્રકારા માજીદ છે. હાસ્યરસિક કથાઓને! નાયક દલ’ન ખુદલ્હી અને સાહસવીર લેાકહિતેચ્છુ ખાત્તરતી વાતા ખાળકા અને મેટેરાંતુ મનરંજન કરે છે. લેાકગીતા પરથી સુસ્યાને ચેન અને દુખેર દ-લય જેવા નાટય પ્રયાગેભવાઈઓ તૈયાર થઈ છે. ૧૯૨૧ના માર્ચ માં ક્રાંતિના પ્રથમ ધડાકાનુ શિવે કયખન' ગીત લોકપ્રિય છે. ૧૯૨૨ના માર્ચની ૨૮ મીએ નાટત્ય વર્તુળે તેનું પ્રથમ નાટક ભજવ્યું. ફેબ્રુઆરી ૧૩૬ ૧૯૩૧ ને દિને રાજ્ય-કેન્દ્ર રગભૂમિ એ ‘ ઉતેન’ (સત્ય) નાટક ભજવી આરંભ કર્યો. ૧૯૪૩ માં
દાયકામાં બીજા યુવાન લેખકાએ સાહિત્યક્ષેત્રે પ્રવેશ કર્યા તેમાં ગૌતવના યવુખુલનના અને ઘેઝ પલમના કાવ્યા તઈ દસ ખેાર્ટો, એરદને અને માસની વાર્તાઓ અને વગનનાં નાટકા નેાંધપાત્ર છે. ૧૯૬૦ દરમિયાન જે લેખકે એ સાહિત્યક્ષેત્રે પ્રવેશ કર્ચી તેમણે માનસશાસ્ત્રીય અને સામાજિક તત્વને મહત્વ આપું અને મહાન નવલકથાના યુગ શરૂ થયા. ખટુગ્ દર્દેન્દેવ લાદોઈદમ્બ નÆગ, રિન્ગેન જુદેવ વગેરેની નવલકથાઓએ માંગેાલિયન પ્રજાના જીવન અને ક્રાંતિને આલેખી નવી સામાજિક અતિ હાસિક નોંધપાત્ર નવલકથાઓ છે. Tarly Dawn Transparent Tamir The Red Sun, Moun tain Stream, Troubled years 2 Blue Skies આમાં જુના પવિત્ર અને સનાતન સ્તંભ સમાન પરિવા કેવી રીતે ધાવાઈ ને સાક્ થઈ ગયા અને નવા દેશપ્રેમી,
માસ્કામાં ક્રાંતિકારી રંગભૂમિ હરીફાઈમાં આ રંગભૂમિનુ’સહકારી, આંતરરાષ્ટ્રીય મૂલ્યા સ્થપાયાં તેની વિકાસ કથા
The Reign of obscurantism નાટક બીજું ઈનામ મેળવી ગયુ. રાષ્ટ્રીય આપેરા Among the Melancholy Mountains અને ‘ સંઘ’ વારવાર ‘આપેરા અને એલે થિયેટર ’માં ભજવાય છે. સંગીતકારા છન્દી સુરેન અને ગેાંચીપ્સુલાના સંગીત સાથે એલે નૃત્ય જોવુ એક લ્હાવા છે. Flood અને Transparent Tami ની ફિલ્મે ખૂબ લેાકપ્રિય છે.
છે. નવલકથાઓના નાયક પણ રાજાએ કે શેઠિયાઓ કે જમીનદારા નથી પણ સામાન્ય જનતાના સ્તરના છે. ‘ અલ્તાઈમાં ’નવલના નાયક ભૂસ્તર શાસ્ત્રી અયર છે.’ ઘાસ પર ઝાકળ' ના નાયક ટ્રેકટર ડ્રાઈવર ગલ્સન છે, ‘ફક્ત એક જ’ના નાયક ખાણિયા ખાન છે આમ માંગેગ્નેલિયન સાહિત્યે પણ વિકાસ સાધ્યેા અને તેની કેટલીક કૃતિઓ ખીજી ભાષાઓમાં અનુવાદ પામી. મહાન લેખિકા સાનામિન ઉદવલની સુવર્ણ જયંતિ ઉજવાઇ, માંગેાલિયાના કુસ્તીખાજો મેક્ષિકાની ઓલિમ્પિક રમતામાં ચંદ્રક જીતી આવ્યા હતા. શિકાર કરવામાં પણ માંગેાલિયના ખૂબ રસ લે છે. અને પાવરધા છે. વર્ષે ૩૦૦૦ માસ્કાના શિકાર કરનારા વિખ્યાત શિકારીએ અહીં વસે છે. યુગેાસ્લાવિયામાં ૧૯૬૭માં શિકારાનુ પ્રદર્શન ભરવામાં આવ્યું ત્યારે માંગાલિયા ૯૨ સુવર્ણ ચંદ્રક જીતી ગયું હતું. આ પ્રદર્શનમાં ગેાખી અલ્પાઈના અલીના ૧૬૫ સેન્ટિમીટર લાંબા અને સેન્ટિ મીટરની જાડાઈના શિંગડા રજૂ કરવામાં આવ્યાં હતાં. મેાંગાલિયાના જુદા જુદા પ્રકારના પ્રાણીઓનાં ચામડાં અને રૂછાંની આંતરરાષ્ટ્રીય હરાજીમાં સારી કિ`મત ઉપજે છે. શિકારી મંડળના ૩૦૦૦૦સભ્યા વષૅ ૨૦થી૩૦ લાખ પ્રાણીઓના શિકાર કરે છે. માંગેલિયામાં ૨૧ જાતનાં શિકાર ચાગ્ય પશુએ છે. ૧૨ જાતનાં ખરીવાળાં સસ્તન પશુએ છે. અને ૭૦ જાતની માછલીએ અને અનેક જાતનાં પંખીઓ મળી આવે છે. ઝૂચન પ્રવાસી સેવામડળ આમાં ખૂબ મદદરૂપ બન્યુ છે. ચિત્રકાર અલન માંગેાલિયામાં
૮૪૦
જનતાની લાગણીઆને, અરમાનાને, વેદનાઓને જમાન આપનારા આધુનિક મેગેાલિયન ક્રાંતિકારી સાહિત્યકાશમાં પાયાનું કામ કરનારા છે. D. Natsagdorish નટ્સગ દો S. Buyanmemekh અયનેમેખ અને T. Damdisuren દન્દ્રી સુરેન. આમાં નટ્સગ દો જનતાને કવિ છે. અને તેણે ૧૯૩૦ થી કામ્યા અને વાર્તાઓ પ્રગટ કરવા માંડયા. તેની મૌલિકતા લેાકેાની લાગણીના પ્રત્યાઘાત પાડતી હતી. દમ્બદા યદમસુરેન, ઝેવેગ્નિડ અને સેદનાશ્વ ની વાર્તાઓ અધૂરાના નાટકે અને સર-દની કવિતા માંગેલિયન સાહિત્યના માટા પ્રસ ંગેા અન્યા. વીસમી સદીના પાંચમા દાયકામાં માંગેાલિયન સાહિત્ય કલામાં અને વિચારામાં પુખ્ત બન્યું અને અનેક નવા સાહિત્યકારા તેના વિકાસમાં જોડાઈ ને ફાળા આપવા લાગ્યા. સૌથી જૂના લેખક અને પત્રકાર નવાનમ'ઝીલે તેની મહાન આત્મકથા An old Scribe's Story પ્રગટ કરી. તેમાં ૧૯મી સઢીના અંત અને વીસમી સદીના મધ્યકાળ સુધીનુ માંગેાલિયન જીવન પ્રતિષિ`બિત થાય છે. છઠ્ઠા
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org