Page Text
________________
३४ • प्रच्छन्नभोजनहेतुविचारः •
द्वात्रिंशिका-१/१५ पुण्यबन्धान्यपीडाभ्यां 'हेतुभ्यां छन्नं भुङ्क्ते ।।१४।।
एतदेव स्पष्टयतिदीनादिदाने पुण्यं स्यात्तददाने च पीडनम् । शक्तौ पीडाऽप्रतीकारे शास्त्रार्थस्य च बाधनम् ।।१५।।
दीनादीति । प्रकटं भोजने दीनादीनां याचमानानां दाने ( = दीनादिदाने) पुण्यं स्यात्, न चानुकम्पावांस्तेषामदत्त्वा कदापि भोक्तुं शक्नोति', अतिधार्यमवलम्ब्य कथञ्चित् तेषामदाने च ( = तददाने च) पीडनं स्यात्, तेषां तदानीमप्रीतिरूपं शासनद्वेषात्परत्र च कुगतिसङ्गतिरूपम् । सत्ताणुकंपणयाए, बहूणं पाणाणं भूयाणं जीवाणं सत्ताणं अदुक्खणयाए, असोयणयाए, अजूरणयाए, अपरि-यावणियाए सायावेयणीज्जं कम्मं बंधइ +(समरा.भव.९पृ.९४६) इत्युक्तम् । तत्त्वार्थसूत्रेऽपि → भूतव्रत्य-नुकम्पादानं सरागसंयमादियोगः शान्तिः शौचमिति सद्वेद्यस्य (त.सू.६/१३) इत्युक्तम् ।।१/१४ ।।
न च अनुकम्पावान् = करुणापरायणान्तःकरणः साधुः तेषां = याचमानानां दीन-हीनाऽनाथादीनां अदत्वा = दानमकृत्वा प्रायः कदापि = कस्मिंश्चिदपि काले भोक्तुं शक्नोति, तथाविधस्वभावत्वात् । प्रयोगश्चात्रैवम् - यो यत्करणस्वभावः स तमकृत्वा नाऽऽसितुं शक्नोति । यथा मद्यं स्वाऽऽस्वादकारिण उन्मादम् । दृष्टयाचमानदीनदानस्वभावश्चानुकम्पावान् साधुः । तस्माद् दृष्टानां याचमानानां दीनादीनामदत्वा सुखमासितुं भोक्तुं वा स न शक्नोति । न च मोक्षार्थित्वात् पुण्यबन्धभीरुतया दृढचित्ततां विधाय न स दास्यतीति वाच्यम्, अतिधाष्र्यमवलम्ब्य कथञ्चित् = केनाऽपि पान्थरजोऽन्नमिश्रकरणादिना प्रकारेण तेषां = पुरो याचमानानां दीनादीनां अदाने = अशनादिवितरणाऽकरणे, तेषां तदानीं = अशनाद्यवितरणकाले अप्रीतिरूपं = चित्तोद्वेगरूपं, शासनद्वेषात् = आप्तप्रवचनप्रद्वेषाद् अशुभकर्मबन्धेन परत्र च = परभवे पुनः कुगतिसङ्गतिरूपं = नारक-तिर्यक्-कुनर-कुदेवत्वलक्षणदुर्गतिप्रसङ्गरूपं पीडनं स्यात् । તે યોગ્ય નથી. કેમ કે અનુકંપાદાન સાતવેદનીય કર્મના બંધનો હેતુ હોવાથી સાધુને પુણ્યબંધ કરાવશે. પરંતુ સાધુને પુણ્યબંધ ઈષ્ટ નથી. કારણ કે પુણ્યબંધ તથા અન્યજીવને પીડા આ બન્નેનો પરિહાર કરવા भाटे तो साधुमी मेidi मो४न छे. (१/१४)
આ જ વાતનું પૂર્વપક્ષી સ્પષ્ટીકરણ કરે છે.
ગાથાર્થ :- દીન વગેરેને દાન આપવામાં આવે તો પુણ્યબંધ થાય અને ન આપવામાં આવે તો તેઓને પીડા થાય. તથા શક્તિ હોવા છતાં તેમની પીડાને દૂર કરવામાં ન આવે તો શાસ્ત્રાર્થનો બાધ थाय. (१/१५)
ટીકાર્થ :- સાધુ ભગવંત ગૃહસ્થની હાજરીમાં ભોજન કરે તો ભૂખ્યા ગરીબ ભીખારી વગેરે સાધુ મહારાજ પાસે ભોજનની માંગણી કરે. અને તેમને જો સાધુ આપે તો સાધુઓને અનુકંપાદાનના નિમિત્તે પુણ્યબંધ થાય. (“પુણ્યબંધ ન થાય તે માટે સાધુભગવંત જાહેરમાં ભોજન કરવા છતાં ભિખારી વગેરેને અન્નદાન ન કરે તો ચાલી શકે. અર્થાત્ પુણ્ય ન બંધાય તે માટે એકાંતમાં ભોજન કરવું તે ઉપાય નથી, પરંતુ અનુકંપાદાન ન કરવું તે ઉપાય છે. માટે સાધુ જાહેરમાં ભોજન કરવા છતાં १. मुद्रितप्रतौ ‘हेतुभ्यां' पदं नास्ति । २. मुद्रितप्रतौ 'शक्तः' इति पाठः । ३. हस्ताद” 'दानं च' इत्यशुद्धः पाठः ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004938 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 478 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |