________________
ન્યાયકુસુમાંજલિ.
તૃતીય
Aitihya is the knowledge gained from accounts legendary or otherwise handed down by one goneration to another, from time immemorial. If this knowledge is correct, it is not distinet from S'ahdajnana and if false, this cannot be looked upon as Pramana, much less a distinct Pramana,
Pratibha-jnana is the instinctive knowledge that arises in the mind, without the aid of external sense-organs. This knowledge is quite distinct from S'abda and Anumana. Internal feelings such as I shall be highly benefitted to day, the king will be pleased with me and the like are the instances of Pratihha-jnana. This knowledge is included in Manasa-Pratyaksha.
Sambhava (equivalence) is the knowledge of the constituted derived through the knowledge of its constituents. Twelve pence make up a shilling is an instance generally given to illustrate Sambhara.
અવશિષ્ટ પ્રમાણ સબન્ધી અવલાફન~~
અભાવ, પ્રમાણ તરીકે હાઇ શકે નંદુ. અર્થાત્ત પ્રમાણે અનુમાનમાં અંતર્ગત છે અને ઉપમાન, પ્રત્યભિજ્ઞાન પ્રમાણમાં સમાવેશ લે છે. અતિત્વ (કિંવદન્તી-લેાકપ્રવાદ ) આગમ પ્રમાણુ તરીકે માની શકાય છે અને તે લેાકપ્રવાદ અસત્ય હાય તો તે પ્રમાણ નથી, પ્રાતિભ જ્ઞાન પ્રત્યક્ષાદિ પ્રમાણેામાંજ અંતર્ભૂત થાય છે અને સંભવને અનુમાન પ્રમાણમાં સમાવેશ થાય છે. -૧૪
'
23
સ્પષ્ટી ‘ ભટ્ટ ’ અભાવને પ્રમાણુરૂપ માને છે. કિન્તુ વિચાર કરતાં અભાવને પૃથક્ પ્રમાણ માનવાની જરૂર દેખાતી નથી, કારણ કે પ્રત્યક્ષ પ્રમાણુથીજ ભૂતલમાં ધટાભાવનું જ્ઞાન થાય છે. અયાત્
આ
158
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
