________________
છઠ્ઠી કિસ્સાવલી ઇશ્કેલી વસ્તુ મળવી તે “લાભ' છે. યોગ્ય સામગ્રી હોવા છતાં લાભ થવામાં જે કર્મ વિશ્વરૂપ બને છે તે “લાભાન્તરાય કહેવાય છે.
જે વસ્તુઓ એક જ વાર ખાવા, પીવા વગેરે કામમાં લઈ શકાય તે ભોગ' કહેવાય છે. જેમકે ભોજન, જળ, વગેરે. જે વારંવાર કામમાં લઈ શકાય તે “ઉપભોગ' કહેવાય છે. દાખલા તરીકે ઘર, કપડાં, ઘરેણુ વગેરે.
ભોગનાં સાધનો મોજુદ હોય અને વિરતિનો પરિણામ પણ ન હોય તેમ છતાં જે કર્મના ઉદયથી ભોજન વગેરે ભોગોનો ઉપયોગ ન કરી શકાય તે ભોગાન્તરાય' કહેવાય છે.
એવી રીતે ઉપભોગનાં સાધનો હાજર હોય અને પોતે વિરતિથી રહિત હોય તેમ છતાં જે કર્મના ઉદયને લીધે ઉપભોગને ઉપયોગ કરવાની ઇચછા સફળ ન થાય તે “ઉપભોગાન્તરાય' કહેવાય છે.
વીર્થ એટલે બળ. આને શક્તિ તેમ જ સામર્થ્ય પણ કહેવામાં આવે છે. શરીર નીરોગી હોય, પોતે જુવાન હોય અને બળ પણ હોય છતાં એ બળનો ઉપયોગ જે કર્મના ઉદયને લીધે જીવ કરી શકે નહિ તે “વર્યાન્તરાય” કહેવાય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
