________________
આહત જીવન જ્યોતિ
કિરણ ૭ મું. જંબુદ્વીપ આપણે શીખી ગયા કે લોકના ત્રણ વિભાગ પડે છે. તેમાંની એક વિભાગ “મધ્યમલોક" કહેવાય છે. એમાં અસંખ્ય દ્વીપ અને સમુદ્રો આવેલા છે. આપણે જે કીપમાં વસીએ છીએ તેનું નામ “જિંબુદ્વીપ' છે.
આ જેબૂદ્વીપ બધા સમુદ્રો અને દીપોની વચમાં આવેલો છે. એની આસપાસ લવણ સમુદ્ર વીંટળાઇને રહેલો છે.
જંબૂદ્વીપનો આકાર થાળી જેવો છે. બીજા બધા દ્વીપનો અને સમુદ્રોને આકાર તે બંગડી જેવો છે. જંબૂદ્વીપનો વિખંભ લાખ યોજનાનો છે. આની વચ્ચોવચ્ચ મેરુ પર્વત આવેલો છે. આ દ્વીપના મુખ્ય સાત વિભાગો છે. એ દરેક વિભાગને ક્ષેત્ર, વંશ, વર્ષ કે વાય કહેવામાં આવે છે. આપણે જે ક્ષેત્રમાં રહીએ છીએ તે “ભરતક્ષેત્ર કહેવાય છે. બાકીનાં છ ક્ષેત્રોનાં નામ હૈમવત, હરિ, વિદેહ, રમ્યક, હિરણ્યવત અને ઐરાવત છે. એ છયે ક્ષેત્રો ભરતક્ષેત્રની તેમ જ એક બીજાની ઉત્તરે આવેલાં છે. જેમકે ભરતની ઉત્તરે હૈમવત, હૈમવતની ઉત્તરે હરિ, હરિની ઉત્તરે વિદેહ, વિદેહની ઉત્તરે રમ્યા, રમ્યકની ઉત્તરે હિરણ્યવત અને હિરણ્યવતની ઉત્તરે ઐરાવત છે. - આ સાત ક્ષેત્રોને યાને વર્ષોને એક બીજાથી જુદા પાડવામાં છ પર્વત કારણરૂપ છે. એથી એ દરેક પર્વત “વર્ષધર' કહેવાય છે. એ દરેક વર્ષધર પૂર્વથી પશ્ચિમ લાંબો છે.
છ વર્ષધરનાં નામ નીચે મુજબ છે – હિમવાનું, મહાહિમવાનું, નિષધ, નીલ, રુમિ અને શિખરી.
આ પૈકી હિમવાનું પર્વત ભરત અને હૈમવત ક્ષેત્રોને, મહાહિમવાનું હૈમવતને અને હરિને, નિષધ હરિને અને વિદેહને, નીલ વિદેહને અને રસ્યકને, રુકિમ રમ્પકને અને હિરણ્યવતને, તથા શિખરી હિરણ્યવતને અને ઐરાવતને જુદા પાડે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
