Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 353

॥अहम् // // षष्ठोऽध्यायः॥ [द्वितीयः पादः ] - रागाट्टो रक्तं / / 6 / 2 / 1 / / लाक्षा-रोचनादिकम् / / 6 / 2 / 2 // म० वृ०-रज्यतेऽनेनेति रागः कुसुम्भादिः / म० वृ०-लाक्षारोचनाशब्दाभ्यां तृतीयान्ताः रागविशेषवाचिनो नाम्नः ट इति २'तृतीयान्ताद्रक्त- भ्यां रक्तमित्यर्थे 'इकण' स्यात् / अणोऽपवादः / मित्यर्थे यथाविहितं प्रत्ययः' स्यात् / कुसुम्भेन लाक्षिकम् , रौचनिकम् / / 2 / / रक्तं वस्त्रं कौसुम्भम् , एवं काषायम् , कौल कुमम् , माञ्जिष्ठम् , हारिद्रम् / “वाधिकारात्पक्षे वाक्यं प्रव०-लाक्षया रक्तं-लाक्षिकम् / रोचनया समासश्च भवति,- कुसुम्भेन रक्तम् [वाक्यमिदम् ], रक्तं रौचनिकम् // 2 // कुसुम्भरक्तमित्यादि [समासोऽयम् ] / रागादिति शकल-कर्दमाद्वार // 6 / 2 / 3 / / किम् ? चैत्रेण रक्तम् / रागशब्देन प्रसिद्धा एव ___म० वृ०-आभ्यां तृतीयान्ताभ्यां रागविशेषकुसुम्भादयो रागा गृह्यन्ते, तेनेह न भवति,- कृष्णेन | * वाचिभ्यां 'रक्तार्थे इकण वा' स्यात् / शकलेन रक्तम् , लोहितेन रक्तम् , पीतेन रक्तम् / एते | रक्तं शाकलिकम् , शाकलम् ; [शाकलमित्यत्र हि वर्णा द्रव्यवृत्तयः, न तु रागाख्याः / कथं | 'रागाट्टो रक्ते' (6 / 2 / 1) अण्] कादमिकम् , काषायौ गर्दभस्य कर्णी, हारिद्रौ कुक्कुटस्य पादौ ; ? कार्दमम् // 3 // काषायाविव काषायौ, हारिद्राविव हारिद्रावित्युपमानोपमेयभावेन तद्गुणारोपाद् भविष्यति // 1 // / अव०-'शकलं रक्तचन्दनं चित्रवर्णो वा / रकर्दमं मदविकार: स चपाण्डदेशे प्रसिद्धः। 'पक्षे प्रव०-१शुक्लस्य वर्णान्तरापादनमिह रब्जेरर्थः, ततो रज्यतेऽनेनेति रागः कुसुम्भादिः, अन्येषामपि 'रागाट्टो' (6 / 2 / 1) अण् // 3 // उपलक्षणम् / रेट इति एकदेशेन समुदायोऽत्र लक्ष- नील-पीतादकम् // 6 / 2 / 4 // णात् / यथा पूर्व प्रागजिते अणादयः प्रोक्ताः त एवं - म० वृ०-नीलपीतशब्दाभ्यां तृतीयान्ताभ्यां अणादयोऽत्र विधीयन्ते इत्यर्थः / तद्धितोऽणादिः' रागबिशेषवाचिभ्या रक्तार्थे यथासङ्ख्यमप्रत्ययक(६।१।१) इति प्रथमपादे 'वाद्यात्' (6 / 1 / 11) इति प्रत्ययौ भवतः / नीलेन लिङ्गविशिष्टग्रहणान्नील्यारे सूत्रम् , तत्रेदमुक्तम्- “वा इति भाद्यादिति च वा रक्तं= नीलम् / पीतेन रक्तं पीतकम् / / 4 / / द्वयमप्यधिकृतं सर्वत्र वेदितव्यम्", इति 'रागाट्टो रक्ते' इति सूत्रे स एव वाधिकारो ज्ञातव्यः / अव०-'अश्व कश्च अकम् / नीलशब्दः, "द्रव्येषु कुसुम्भमञ्जिष्ठादिषु वस्तुषु वृत्तिः प्रवर्त्तनं ताच नाम्नि वा' (2 / 4 / 28) इति डी, नीलीशब्दः, / / येषां वर्णानां ते द्रव्यवृत्तयः / 'द्रव्याश्रयी गुण' इति * गुणवचनत्वात् स्वार्थे कुत्सितार्थे वा इति कप्रत्ययेवृद्धाः प्राहुः / 'अन्यथा रज्यतेऽनेनेति रागशब्दव्यु- | नापि सिद्धे 'रागाट्टो रक्ते' (6 / 2 / 1) इत्युक्ताऽणो. सत्तिर्म घटते // 1 // पवादार्थ 'नीलपीता०' इति सूत्रं कृतम् // 4 //