Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 337

* णादिप्रत्ययविधानम् ] मध्यमवृत्त्यषचूरिसंघलितम् [ 277 Ramanuman - 'वृद्धस्त्रियाः क्षेपे णश्च / / 6 / 1 / 87 / / / म०व०-मातृपितृशब्दावादी अवयवौ यस्य म० वृ०-वृद्धप्रत्ययान्तात् स्त्रीवाचिनः शब्दाद स्वसुः स्वसन्तस्य तस्मात् मातृष्वसृशब्दात पितृष्वपत्ये ‘णः प्रत्ययः स्यात् , चकारादिकण च' क्षेपे | सृशब्दात् चापत्ये 'डेयण-ईयणौ' भवतः / वचनगम्यमाने / २पितुरसंविज्ञाने मात्रा व्यपदेशोऽपत्य भेदात् अत्र न यथासङ्ख्यम् / मातृष्वसेयः, मातृष्वस्य क्षेपः [निन्दा] / गार्या अपत्यं युवा=गार्गः स्रीयः ; ['मातृपितुः स्वसुः' (2 / 3 / 18) इति षकारः] गार्गिको वा जाल्मः / 'वृद्धाद् यूनि' (6 / 1 / 30) इति पैतृष्यसेयः, पैतृष्वतीयः // 10 // यून्यर्थे इमौ प्रत्ययौ [णेकणौ] / वृद्धग्रहणं किम् ? अव०-माता च पिता च-मातृपितरौ, मातृकारिकेयो जाल्मः / क्षेप इति किम् ? गार्गेयो पितरावादी यस्य स मातृपित्रादिः, शब्दप्रधानत्वात् माणवकः / / 87|| " निर्देशस्य अत्र आ द्वन्द्वे' (3 / 2 / 39) इत्यनेन मातृ शब्दस्य न आकारः, मातापितरौ इति प्रयोगो न अव-वृद्धं चासौ स्त्री च वृद्धस्त्री, तस्याः / श्लोके पिता प्रकटो न ज्ञायते, माता प्रसिद्धा भवति, विद्यायोनियोगाभावः (?योगाभावाद्)।।९।। लोके भवति, यः पुरुषो मात्री कृत्वा भाष्यते मातृ श्वशुरायः॥६।१।९१॥ नाम्ना लोके प्रसिद्धो भवति स एवं निन्द्यो लोके म० वृ०-श्वशुरशदात् अपत्ये 'यः' स्यात् / भवतीत्यर्थः / गर्ग, गर्गस्यापत्यं वृद्धं गार्ग्यः, श्वशुर्यः // 11 // 'गदेर्यञ्' (6 / 1 / 42), 'यत्रो डायन् च वा' (2 / 4 / 67), इत्यनेन ढी- गार्गी, गार्या अपत्यं युवा इति, प्रव०-'सम्बन्धिनां सम्बन्धे' (74 / 121 ) वाक्ये 'वृद्धस्त्रियाः क्षेपे णश्च' (6 / 287) इत्यनेन' इति न्यायादिह न प्रत्ययः, श्वशुरो नाम कश्चित् , एकत्र णः प्रत्ययः,अन्यत्र इकण ; 'जातिश्च णितद्धि- तस्यापत्यं श्वाशुरिः, 'अत इञ्' (6 / 1 / 31) ॥९शा तयस्वरे' (3 / 2 / 51) इत्यनेन पुबद्भावः, गाय जातौ राज्ञः / / 6 / 1 / 92 // इति शब्दः, 'तद्धितयस्वरेऽनाति' (2 / 4 / 92) इत्यनेन तद्धितयकारो लुप्यते, ततो 'गार्गः, गार्गिक' म० वृ०-राजनशब्दात् अपत्ये जातौ गम्यइति सिद्धम् / कारिका, कारिकाया अपत्यम् , मानायां 'यः प्रत्ययः' स्यात् / [राज्ञोऽपत्यम्-) राज'ड्यात्यूङः' (6 / 1170) एयण , 'तद्धिताककोपान्त्य- | न्यः क्षत्रियो जातिश्चेत् / जाताविति किम् ? पूरण्याख्याः' (3 / 2 / 54) इति पुंवद्भावनिषेधः / 87 / राजनोऽन्यः // 12 // ... भ्रातुयः / / 6 / 1 / 88 / / अव०-१'राजन्य' इत्यत्र 'अनोऽन्ये ये' (7) म० ००-भ्रातृशब्दादपत्ये 'व्यः प्रत्ययः' | 4 / 51) इति प्रतिषेधात् 'नोऽपदस्य तद्धिते' (74 / स्यात् / 'भ्रातृव्यः / / 88 // 61) इत्यनेन नस्य न लोपः / राजन् इति नाम कश्चित्तस्यापत्यं राजनः, 'ङसोऽपत्ये' ( 6 / 128) अव०-'शत्रुरपि भ्रातृव्या य उच्यते स उप अण् , 'अगि' (74 / 52) इति सूत्रेण नान्त्यस्वरादेचारात् / एकद्रव्याभिलापश्चोपचारहेतुः / / 88 // लोपो.भवति / / 92 // ईयः स्वसुश्च / / 6 / 1 / 89 / / क्षत्रादियः // 6 / 1 / 93 // म. वृ०-भ्रातुः स्वसृशब्दाचापत्ये 'ईयः प्रत्य म० वृ०-क्षत्रशब्दादपत्ये 'इयः' स्यात् जाती। यः' स्यात् / भ्रात्रीयः, स्वस्रीयः / / 89 // क्षत्रस्यापत्य क्षत्रियो जातिश्चेत् / 'क्षात्रिरन्यः 'मात-पित्रादेर्डेयणीयणौ // 6 / 1 / 90 // / // 93 / / -