Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 222

162 ] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासन [अ०५ पा० 1 सू० 22-26 चन्द्रमसावस्यां तिथौ सा अमावस्या अमावास्या वा, / पाय्यं मानम् , सान्नाय्यं हविः, निकाय्यो लोकरूढया तिथिविशेषः / तथा यतो * (पक्षे / निवासः // 24 // यमकृत्वा) ह्रस्वत्वनिपातनं तत 'अश्व वाऽमावास्यायाः' (6 / 3 / 104) इति तद्धिततृतीयपादसूत्रे ‘एकदेशवि प्रव०-धीयते समिदग्नावनयेति धाय्या, कृतमनन्यवत्' इति न्यायादमावास्याशब्देनाऽमाव निपातनादाय आदेशः / अन्यत्र धेया / तथा स्या इति शब्दस्यापि ग्रहणार्थ कृतम् / तेन अमाव २माङ धातुः, मीयते येन तत् मानम् , निपातनात स्यायां जातोऽमावस्यः, अमावस्यकः; अत्र 'अश्व वाs मास्थाने 'पा' आय् (च) / मेयमन्यत् / सम् , मावास्यायाः' (6 / 3 / 104) इति सूत्रेण 'अमावस्या' सन्नीयते येन तत् सानाय्यम् , समो दीर्घत्वम् / इति शब्दादपि भकारोऽकश्च प्रत्ययौ सिद्धौ // 21 // सन्नेयमन्यत् / नि, 'चिंग्ट् चयने', चिस्थाने कः / सञ्चाय्य-कुण्डपाय्य-राजसूयं क्रतौ // 5 / 1 / 22 / / निचेयमन्यत् // 24 // म० वृ०-एते क्रतौ वाच्ये ‘ध्यणन्ता' निपा परिचाय्योपचाय्या-ऽऽनाय्य-समूह्यत्यन्ते / 'सश्वाय्यः, कुण्डपाय्यः, राजसूयः चित्यमग्नौ // 5 / 1 / 25 // क्रतुः // 22 // म० वृ०-'एतेऽग्नौ' निपात्यन्ते / परिअव०-'सम्पूर्वचिंन्ट् चयने', सञ्चीयते चाय्यः अग्निः, २उपचाय्यः अग्निः, आनाय्यः सोमोऽस्मिन् क्रतौ इत्याधारे वाक्यम् , सञ्चीयतेऽ अग्निः, 'समूह्यः अग्निः, 'चित्यः अग्निः / / 25 / / साविति वा कर्मणि वाक्यम् , ध्यण , निपातनादेव आय इत्यादेशो दीर्घत्वं (च), एवमग्रेऽपि / सन्चे प्रव०-'परि, चिंग्ट् , परिचीयते (इति) परियोऽन्यः / २कुण्डैः पीयते सोमोऽस्मिन् , अथवा चाय्यः, उप, चि, उपचीयते (इति) उपचाय्यः, कुण्डैः पीयते इति कुण्डपाय्यः / कुण्डपानोऽन्यः / ध्यण , आय भादेशः; परिचेयमुपचेयमन्यत् / 'राजा सूयते यजमानतया क्रियतेऽस्मिन् , अथवा उआर, नी, ध्यण , आय् , योऽग्निर्ह त्यादाराज्ञा सोतव्यः, राजसूयः क्रतुः / अत्र सर्वत्र ध्यण , नीयते स आनाय्यो लोकरूढया आहवनीय इति यथासम्भवम् आय आदेशो दीर्घश्च / “ससोमको उच्यते / आहवनीयाग्निदक्षिणाग्निश्च निर्वाणो हि यागः क्रतुरुच्यते // 22 // गाईपत्यादेवानीयेते, अतो द्वावप्येकयोनी, गाईप त्याग्निस्तु अरणिनिर्मथनादेव उत्पद्यते इति स प्रणाय्यो निष्कामा-ऽसम्मते // 5 / 1 / 23 // गाईपत्य आनाय्य इति नोच्यते। आनेयोऽन्यः / म० वृ०-'प्रपूर्वान्नयतेय॑णायौ' निपात्येते, ४तथा सम् , वह , ध्यण , वकारस्य ऊत्वम् , समूनिष्कामेऽसम्मते चार्थे / प्रणाय्योऽन्तेवासी [= ह्यते इति समूह्यः / 'चिनोतेः क्यप् , चित्यः / शिष्यः], विषयेष्वनभिलाष इत्यर्थः / प्रणाय्य चेयोऽन्यः // 25 // श्वोरः / अन्यत्र प्रणेयः // 23 // याज्या दानर्चि // 5 // 1 // 26 // धाय्या-पाय्य-सानाय्य-निकाय्यमृङ-मान-हवि म० वृ०-यजेः करणे 'ध्यण' निपात्यते, दाननिवासे // 5 // 1 // 24 // य॑र्थे / याज्या // 26 // म० वृ०-धाय्यादिशब्दा यथासङ्ख्यम् ऋगादिध्वर्थेषु ‘ध्यणन्ता' निपात्यन्ते / 'धाय्या ऋग्, | अव०-दानकाले ऋग-दानर्ग , तस्याम् , इज्यते अस्मिन् वाक्ये 'यतः ततः' शब्दयोः प्रयोगोऽसंगतः /