Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 148

श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासन [अ० 4 पा०२ सू० 42-46. गोहः स्वरे // 4 // 2 // 42 // घस्-जक्षतुः, जक्षः; डिति-घ्नन्ति ['हनो हो घ्नः' (2 / 1 / 112) इति घ्नः] / स्वर इति किम ? गम्यते / म० वृ०-कृतगुणस्य गुहे: स्वरादौ प्रत्यये परे / अनङीति किम् ? अगमत् ['लदितातादि०' (3 / 4 / उपान्त्यस्य 'ऊ' स्यात् / निगृहति, निगूहकः / गोह 64) इत्यङ् // 44 // इति किम् ? निजुगुहुः // 42 // ____ अव०-ङिति, कीदृशे ? स्वरादौ, पुनः अव०-'गुहौग संवरणे'। निगृहति // 42 // कीदृशे ? अवर्जिते / 'जक्षतुः, जक्षः', अत्र 'घस्ल अदने' (इति) घस, घसो द्वित्वम' द्वितीयतुर्ययोः भुवो वः परोक्षा-ऽद्यतन्योः / / 4 / 2 / 43 // पूर्वी' (4 / 1 / 42) इति पूर्वस्य घस्य गः, गहोर्जः' म० वृ०-भुवो वकारान्तस्य उपान्त्यस्य परो (4 / 1140) इत्यनेन गस्य जः, गमहन०' इत्यनेन क्षाद्यतन्योः परत 'ऊ' स्यात् / २बभूव, बभूवुषः, उपान्त्याकारलोपः, 'अघोषे प्रथमोऽशिटः' (1 / 3 / 50.) अभूवन्. अभूवम् / वृद्धिगुणाऽऽवाद्यादेशेषु कृतेषु इति घस्य कः, 'घस्वसः' (2 / 3 / 36) इति सूत्रेण भुवो वकारान्तत्वं भवति, पश्चात् 'ऊः' उपान्त्यस्य सस्य पः; अथवा 'अदं प्सांक भक्षणे' (इति) अद्, कर्त्तव्यः / व इति किम् ? बभूवान्, अभूत; अत्र परोक्षा, परोक्षायां नवा' ( 44 / 18 ) इति सूत्रेण भस्य मा भूत् // 43 // अदः स्थाने 'घस' आदेशः, शेषं प्राग्वत् परं 'नाम्य न्तस्थाकवर्ग (2 / 3 / 15) इत्यनेन सस्य षत्वम् / ___ अव० - "भूस्वपोरदुतौ' (4 / 1170 / इत्य 'गमहनजने ति सूत्रे 'जनैचि प्रादुर्भावे' (इति) अयनेन द्वित्वे पूर्वस्य) अकारः। (एवं) बभूवतुः / 'अभू मेव देवादिको जंन गृह्यते, जनेरात्मनेपदित्वात, वम्' इत्यत्र अद्यतनी, अम् , सिच, अट्, 'पिबति अत एव 'जज्ञे' इति प्रयोगः / कथं 'जज्ञतुः, जज्ञः'; ? दाभूस्थः०' (4 / 3 / 66) इत्यनेन सिचलोपः, पश्चात सत्यम, छान्दसावेतौ प्रयोगौ / जुहोत्यादौ हि केचित् 'धातोरिवर्णोवर्णस्य०' ( / 1150) इत्यनेन भुव ऊका 'जनं जनने' इति परस्मैपदिनं छान्दसं पठन्ति, रस्थाने 'उ' आदेशः, उवादेशे कृते 'भुवो वः परो तन्मते—'जज्ञतुः, जञ्जः' इति प्रयोगद्वयम, न स्वमते क्षाद्यतन्योः' इत्यनेन उकारस्थाने ऊः आदेशः, अभू // 44 // , वमिति सिद्धम् / इत्येवं साधनिका पुराणादर्श दृष्टा, नो व्यञ्जनस्याऽनुदितः / / 4 / 2 / 45 / / एतदनुसारेण ज्ञायते / 'बभूवुषः' इत्यादीनामुवादेशे कृते 'भुवो वः परोक्षाद्यतन्योः' इति सूत्रं प्रवर्त्तते / म० वृ०-व्यञ्जनान्तस्य धातोरनुदितः [%D सूत्रार्थे तु "वृद्धिगुणावा(?द्या)देशेषु कृतेषु भुवो उकारानुबन्धवर्जितस्य] उपान्त्यनकारस्य विङति प्रवकारान्तत्वं भवति" इत्युक्तम्, उवादेशवार्ताऽपि त्यये 'लुक' स्यात् / स्रस्तः, स्रस्यते; ध्वस्तः, परिन कृता; इति बहु विमृश्यं तत्त्वं ....... ध्वजते, सनीस्रस्यते [वञ्चस्रस० (4 / 1 / 50) इत्य(कथितं भव) ति // 43 // नेन नीरन्तः] / अनुदित इति किम? ('टुनदु समृद्धौं' गम-हन-जन-खन-घसः स्वरेऽनडि विङति इत्यस्य) नन्द्यते, नानन्द्यते। विङतीत्येव-स्रसिता // 45 // लुक् // 4 / 2 / 44 // अञ्चोऽनर्चायाम् / / 4 / 2 / 46 / / म० वृ०-एषामुपान्त्यस्य अङ्वर्जिते स्वरादौ विडति प्रत्यये परे 'लुक' स्यात् / किति-गम्,- म० वृ०–अञ्चेरनर्चायामेव वर्तमानस्योपाजग्मुः, हन्-जघ्नुः, जन्,-जज्ञे, खन,-चख्नुः, / त्यस्य नकारस्य 'लुक् स्यात् / उदक्तमुदकं कूपात,