________________
दंभेण धिद्धिद्धि, परितप्पेदं आया वंचिओ ॥ २ ॥ सुहेसी किसिकंमतं, सेवावाणिज्जसिप्पयं। कुषंताऽहन्निसं मणुया, धृप्पंते एसि कओ सुहं ? ॥ ३ ॥ परघर सिरीए दिट्टाए. एगे उज्झति चालिसे अन्ने अपहुप्पमाणीए, अन्ने खीणाइ लच्छ ॥ ४ ॥ पुन्नेहिं वड्ढमाणेहिं, जसकित्ती लच्छी य बड्ढई। पुन्नेहिं हायमाणेहिं, जसकित्ती लच्छी य खीयई ॥ ५ ॥ वाससाहस्तियं केई, मन्नते एगदिणं (पुणो ) । कालं गर्मेति दुक्खेहिं. मणुया पुन्नेहिं उज्झिया ॥ ६ ॥ संखेवेत्थमिमं भणियं, सङ्केसिं जगजंतुणं । दुक्खं माणुसजाईणं, गोयमा ! जं तं निबोधय ॥७॥ जमणुसमयमणुभवंताणं, सयहा उबेवियाणवि । निश्विन्नाणंपि दुक्खेहिं. वेरम्गं न तहावि भवे ॥ ८ ॥ दुविहं समासओ मणूएस. दुक्खं सारीरमाणसं । घोरं पचंडमहरोहं, तिविहं एकैकं भवे ॥९॥ पोरं जाण मुहुत्तंतं, घोरपयंडंति समयत्रीसामं घोरपयंडमहारोह, अणुसमयमविस्सामगं मुणे ॥ २० ॥ घोरं मणुस्सजाईणं, घोरपयंडं मुणे तिरिच्छीसु। घोरपर्यंडमहारोदं, नारयजीवाण गोयमा ! ॥ १ ॥ माणसं तिविहं जाणे, जहन्नमज्युत्तमं दुहं नन्थि जहनं तिरिच्छाणं, दुहमुकोसं तु नारयं ॥ २ ॥ जं तं जहन्नगं दुक्खं, माणुसं तं दुहा मुणे। सुदुमवायरभेएणं, निविभागे इतरे दुवे ॥ ३ ॥ संमुच्छिमेसुं मणूएयुं, सुडुमं देवेसु वायरं । चवणकाले महिड्ढीणं, आजम्मं अभिजगाणं ॥४॥ सारीरं नत्थि देवाणं, दुक्खेणं माणसेण य। अइवलियं वज्जिमं हिययं सयखंडं जं नवी फुडे ॥ ५॥ णिविभागे य जे भणिए, दोन्नि मज्झत्तमे दुहे । मणुयाणं ते समक्खाए, गम्भवर्द्धतियाण उ ॥ ६ ॥ असंखेयाउमणुयाणं, दुक्खं जाणे विमज्झिमं संखेआउमणुस्साणं तु, दुक्खं चेवुक्कोसगं ॥ ७॥ असोक्खं वेयणा वाही, पीडा दुक्खमणिहुई। अणरागमरई केर्स, एवमादी एगट्टिया बहू ॥ ८॥ सारीरेयरभेदंति, जं भणियं तं पवक्खई सारीरं गोयमा! दुक्खं, सुपरिफुडं तमवधारय ॥ ९ ॥ वालग्गकोडिलक्खमयं, भागमित्तं छिवे धुवे। अचिरअणण्णपदेससरं, कुंथुमणहवित्तिं खणं ॥ ३० ॥ तेणवि करकत्तिसाउं, हिययसु (मु) दसए तणू सीयंती अंगमंगाई गुरु, उवेइ सबसरीरं सम्भंतरं, कंपे थरथरस्स य ॥ १ ॥ कुंथुफरिसियमेत्तस्स, जं सलसलसले तणुं । तमवसं भिन्नसवंगे, कलयलडज्झतमाणसे ॥ २ ॥ चिंतंतो हा किं किमेयं, वाहे गुरुपीडाकरं ? दीहुण्हमुकनीसासे, दुक्खं दुक्खेण नित्यरे ॥३॥ किमेर्य? कियचिरं वाहे ?, कियचिरेणेव णिट्टिही ? कहं वाऽहं विमुचीसं ? इमाउ दुक्खसंकडा ॥ ४ ॥ गच्छं चेहुं सुवं उट्टं, धावं णासं पलामि उ । कं डुगयं ? किं व पक्खोर्ड ?, किं वा पत्थं करेमिऽहं ? ॥ ५ ॥ एवं विग्गवावारतिवोरुदुक्खसंकडे पविट्ठो वार्ड संखेजा, आवलियाओ किलिस्सियं ॥ ६ ॥ मुणेऽहमेस कंडू मे, अण्णहा णो उवस्समे ता एवज्झबसाएणं, गोयम ! निसु सुजं करे ॥ ७ ॥ अह तं कुंयुं बाबाए, जइ णो अन्नत्थ गयं भवे। कंडूयमाणोऽहमित्तादी, अणुघसमाणो किलिस्सए ॥ ८ ॥ जइवा वावजंतं कुंथुं, कंडुयमाणो व इयरहा। तो तं अइरोदज्झाणंमि, पविद्धं णिच्छयओ मुणे ॥ ९ ॥ अह किलमेतउभयण्णे, रोद्दज्झाणेयरस्स उ कंडूयमाणस्स उण देहं, सुदमट्टज्झाणं मुणे ॥ ४० ॥ समज्झे रोज्झाणडो, उकोसं नारगाउयं दुर्भागित्थीपंडतेरिच्छं, अट्टज्झाणो समजिणे ॥१॥ कुंथुपदफरिसजणियाओ, दुक्खाओ उवसमत्थिया । पच्छ हाउफलीभूते जमवत्थंतरं वए ॥ २ ॥ विषण्णमुहलावण्णे, अइदीणा विमणदुम्मणा। सुणे चुण्णे य मूढे से, मंददरदीहनिस्ससे ॥ ३ ॥ अविस्सामदुक्खहेऊहिं, असुहं तेरिच्छनारयं । कम्मं निब्बंधइत्ताणं, भमिही भवपरंपरं ॥ ४ ॥ एवं खओवसमाओ, तं कुंथुवइयरजं दुहं कहकहवि बहुकिलेसेणं, जइ खणमेकं तु उसमे ॥ ५॥ ता महकिलेसमुत्तिन्नं सुहियं से अत्ताणयं मन्नतो पमुइओ हिट्टो, सत्यचित्तो विचिदुई ॥ ६ ॥ चिंतई किल नित्रुओमि अहं, निलियं दुक्खंपि मे कंडुयणादीहिं सयमेव, न मुणे एवं जहा मए ॥ ७ ॥ रोज्झाणगएणं इहं, अट्टज्झाणे तहेब य संवग्गइत्ता उ तं दुक्खं अनंतानंतगुणं कडं ॥ ८ ॥ जं वाणुसमयमणवरयं, जहा राई तहा दिगं । दहमेवाणुभवमाणस्स, वीसामो नो वसे (भवे)ज मो ॥ ९ ॥ खर्णपि नरयतिरिएसु, सागरोवमसंख्या रसरस विलिजए हिययं, जं वा इच्छंतताणवि ॥ ५० ॥ अहवा किं कुंथुजणियाउ, मुक्को सो दुक्खसंकडा खीणटुकम्मसरिसा मो. भवेज जणु मे तेणेव उ ॥ १ ॥ कुंथुमुवलक्खणं इहई, सतं पञ्चक्खं दुक्खदं । अणुभवमाणोवि जं पाणी, ण याणंती तेण वक्खई ॥ २ ॥ अनेवि उ गुरुयरे, दुक्खे सङ्केसि संसारिणं सामने गोयमा ! ता किं तस्स ते णोदए गए ? ॥ ३ ॥ हण मरहं जम्मजम्मेसुं वायावि उ केइ भाणिरे। तमवीह जं फलं देजा, पार्व कम्मं पवृजयं ॥ ४॥ तस्सुदया बहुभवग्गणे, जत्थ जत्थोववज्जइ । तत्थ तत्थ स हम्मंतो, मारितो भमे सया ॥ ५ ॥ जे पुण अंगउवंगं वा, अक्खि कण्णं च णासियं । कडिअडिपट्टिभंगं वा, कीडपयंगाइपाणिणं ॥६॥ कथं वा कारियं वावि, कर्जतं वाऽह अणुमयं । तस्सुया चकनालिवहे. पीलीही सो तिले जहा ॥ ७॥ इकं वा णो दुवे तिण्णि, बीस तीसं न पाविय संखेजे 'वा भवग्गणे, लभते दुक्ख परंपरं ॥ ८ ॥ अस्या मुसाऽनिट्टवयणं, जं पमायअन्नाणदोसओ कंदप्पनाहवाएणं, अभिनिवेसेण वा पुरो ( णो ) ॥९॥ भणियं भणाचियं वावि, भन्नमाणं च अणुमयं । कोहा लोहा भया हासा, तस्मुदया एवं भवे ॥ ६० ॥ मूगो पूइमुही मुक्खो, कलबिललो भवे भवे। बिहलवाणी सुयट्टोवि, सवत्थऽभक्खणं लभे ॥ १ ॥ अवितह भणियं नु तं सवं, अलियवयपि नालियं । जं छज्जीवनियायहियं निदोसं सवं तयं ॥ २ ॥ एवं चोरिकादिफलं सङ्घ, कम्मारंभं किसादियं । उद्धस्सावि भवे हाणी, अन्नजम्मकया इहं ॥ ३ ॥ एवं मेहुणदोसेणं, वेदित्ता थावरत्तणं केसि णमणंतकालाउ, माणुसजोणी समागया ॥ ४॥ दुक्खं जर्रति आहार, अहियं सित्यंपि भुंजियं। पीडं करेइ सितु, तण्हा वाहि (बाहे) खणे खणे ॥ ५॥ अद्धाणं मरणं तेसिं, बहुजप्पं कट्टासणं धाणुवालं णिविन्नाणं, निहाए जंति णो वणिं ॥६॥ एवं परिग्गहारंभदोसेणं नरगाउयं । तेत्तीससागरुक्कोसं वेत्ता इहमागया ॥ ७॥ छुहाए पीडि जति तत्तभुत्नुत्तरेऽविय। वरंता हत्तिसंतति, नो गच्छती पवसे जहा ॥ ८ ॥ कोहादीणं तु दोसेणं, घोरमासीविसत्तणं बेइत्ता नारयं भूओ, रोदमिच्छा भवंति ते ॥ ९ ॥ दढकूडकवडनियडीए, ढंभाओ सुइरं गुरुं । बेइत्ता चित्ततेरितं. माणुसजोगि समागया ॥ ७० ॥ केई बहुबाहिरोगाणं, दुक्खसोगाण भायणं । दारिद्दकलहमभिभूया, खिंसणिजा भवति ॥ १ ॥ तकम्मोदयदोसेणं, निचं पज्जलियोंदिणं ईसाविसायजालाहिं, धगधगधगधगस्त (य) ॥ २ ॥ जेमंपि गोयमा वाले, बहुदुहसंधुक्कियाण य। तेसिं दुश्चरियदोसो, कस्स रूसंतु ते इह ? ॥३॥ एवं वयनियमभंगेणं, सीलस्स उ खंडणेण वा असंजमपवत्तणया, उस्सुत्तमग्गायरणा ||४|| णेगेहिं वितहा यरणेहिं, पमायासेवणाहि य। मणे अहवा बायाए, अहवा कारण कत्थई, कयकारगाणुमएहिं वा, पमायासेवणेण य ॥ ५ ॥ तिविणमणिदियमगरहियमणा लोइयमपडितमकयपायच्छित्तमविसुद्धसयदोसउ ससले आमगन्भेसुं पच्चिय अणतसो वियलंते १११९ महानिशीथच्छेदसूत्रं असणं- २
1
मुनि दीपरत्नसागर