________________
अथ चतुर्थाध्यायस्य तृतीयः पादः ॥
अस्तेः सि हस्त्वेति || ४|३|७३ ||
[अस्तेः] अस्ति षष्ठी स् । ' डित्यदिति' (१।४।२३) ए । 'एदोद्भ्यां इसि - डसो र ' (१।४।३५) २० । 'रः पदान्ते० '
(१।३।५३) विसर्गः ।
[स] स् सप्तमी ङि ।
[ह] ह प्रथमा सि ।
[तु] तु प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' ( ३।२।७) सिलुप् ।
[ एति ] एत् सप्तमी ङि ।
एकारे तु प्रत्यये सकारस्य हकारः ।
[असि] 'असक् भवे(भुवि ) ' (११०२) अस् । वर्त्त० सिव् । अनेन सलुक् ।
[व्यतिसे] अस्, वि-अतिपूर्व० । वर्त्त० ए । 'श्ना- ऽस्त्योर्लुक्' (४।२।९०) अलुक् । अनेन सलोपः । ' क्रियाव्यतिहारे० ' (३।३।२३) इत्यात्मनेपदम् । अकारसकारयोर्लोपे प्रत्ययमात्रं पदम् ।
[ व्यतिहे] अस्, वि-अतिपूर्व० । वर्त्त० ए । 'श्ना - ऽस्त्योर्लुक्' (४।२।९०) अलुक् । अनेन स० ह० ।
[भावयामाहे] ‘भू सत्तायाम् ' (१) भू । भवन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृव्यापारे णिग्' ( ३।४।२० ) णिग्प्र० । 'नामिनोऽकलिहलेः' (४।३।५१) वृद्धिः औ । 'ओदौतोऽवाव्' (१।२।२४ ) आव् । परोक्षा ए । ' धातोरनेकस्वरादाम्०' ( ३।४।४६) आम् । ‘आमन्ताऽऽल्वाऽऽय्येत्नावय्' ( ४ | ३ |८५ ) णेः अय् । अग्रे अस् । परोक्षा ए । द्विर्वचने कृते 'अस्याऽऽदेराः परोक्षायाम्' (४।१।६८) आ ततोऽनेन स० ह० ।
१७९
[ कारयामा चैत्रेण] 'डुकंग् करणे' (८८८) कृ । कुर्वन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृव्यापारे णिग्' ( ३।४।२० ) णिग्प्र० । 'नामिनोऽकलि-हले ः ' ( ४।३।५१) वृद्धिः आर् । परोक्षा ए । 'धातोरनेकस्वरादाम् परोक्षायाः कृभ्वस्ति चानु तदन्तम् ' ( ३।४।४६ ) आम् । 'आमन्ताऽऽल्वाऽऽय्येत्नावय्' (४।३।८५) णेः अय् । अग्रे अस् । परोक्षा ए । द्विर्वचने कृते 'अस्याऽऽदेराः परोक्षायाम्' ( ४।१।६८ ) आ, ततोऽनेन स० ह० |छ ।
दुह- दिह- लिह - गुहो दन्त्याऽऽत्मने वा सकः || ४ | ३ |७४ ।।
[दुहदिहलिहगुहः] दुहश्च हिश्च लिहश्च गुह् च = दुहदिहलिहगुह्, तस्मात् ।
[दन्त्याऽऽत्मने] शमू (१२३० ) - 'दमूच् उपशमे' (१२३१) दम् । दाम्यति अल (न्न) भक्षणादिति दन्तः । 'दम्यमितमि-मा-वा-पू-धू-गृ-नृ-हसि - वस्यसि - वितसि-मसीणभ्यस्तः' (उणा० २००) तप्र० । दन्ते भवं
दन्त्यम् । ‘दिगादिदेहांशाद् यः '
( ६ | ३ | १२४) यप्र० । 'अवर्णवर्णस्य' (७१४१६८) अलोपः । ऋवर्णे (र्ण ) - तवर्ग-ल-सा दन्त्या इति दन्त्यलक्षणम् । दन्त्यं च तदात्मनेपदं च = दन्त्यात्मनेपदम्, तस्मिन् = दन्त्यात्मने । सप्तमी ङि । सूत्रत्वात् लोपः । ' ते लुग्वा' (३।२।१०८) पदलोपः ।
[वा ] वा प्रथमा सि ।
[सकः ] सक् षष्ठी इस् ।
[ अदुग्ध, अधुक्षत] 'दुहक् क्षरणे' (११२७) दुह् । अद्यतनी त । 'ह-शिटो नाम्युपान्त्याददृशोऽनिटः सक्' (३|४|५५ )
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
-
www.jainelibrary.org
