Page Text
________________
९४
कुन्दकुन्दविरचितः
[अ० १, गा० ८३निर्वाणस्येत्यवधार्यते । अलमथवा प्रलपितेन । व्यवस्थिता मतिर्मम, नमो भगवद्भयः ॥ ८२ ॥ अथ शुद्धात्मलाभपरिपन्थिनो मोहस्य स्वभावं भूमिकाच विभावयति
दव्वादिएसु मूढो भावो जीवस्स हवदि मोहो त्ति। खुभदि तेणुच्छण्णो पप्पा रागं व दोसं वा ॥ ८३ ॥ द्रव्यादिकेषु मूढो भावो जीवस्य भवति मोह इति ।
क्षुभ्यति तेनावच्छन्नः प्राप्य रागं वा द्वेषं वा ।। ८३॥ ___ यो हि द्रव्यगुणपर्यायेषु पूर्वमुपणितेषु पीतोन्मत्तकस्येव जीवस्य तत्त्वाप्रतिपत्तिलक्षणो मूढो भावः स खलु मोहः तेनावच्छन्नात्मरूपः सनयमात्मा परद्रव्यमात्मद्रव्यत्वेन परगुणमात्ममोक्षमार्गनिश्चयं कृत्वा श्रीकुन्दकुन्दाचार्यदेवास्तस्मै निजशुद्धात्मानुभूतिस्वरूपमोक्षमार्गाय तदुपदेशकेभ्योईद्भयश्च तदुभयस्वरूपाभिलाषिणः सन्तो 'नमोस्तु तेभ्यः' इत्यनेन पदेन नमस्कारं कुर्वन्तीत्यभिप्रायः ॥ ॥ ८२ ॥ अथ रत्नत्रयाराधका एव पुरुषा दानपूजागुणप्रशंसानमस्कारार्हा भवन्ति नान्या इति कथयति
दंसणसुद्धा पुरिसा णाणपहाणा समग्गचरियत्था।
पूजासकाररिहा दाणस्स य हि ते णमो तेसिं ॥ * ७॥ दसणसुद्धा निजशुद्धात्मरुचिरूपनिश्चयसम्यक्त्वसाधकेन मूढत्रयादिपञ्चविंशतिमलरहितेन तत्त्वार्थश्रद्धानलक्षणेन दर्शनेन शुद्धा दर्शनशुद्धाः पुरिसा पुरुषा जीवाः । पुनरपि कथंभूताः । णाणपहाणा निरुपमस्वसंवेदनज्ञानसाधकेन वीतरागसर्वज्ञप्रणीतपरमागमाभ्यासलक्षणज्ञानेन प्रधानाः समर्थाः प्रौढज्ञानप्रधानाः । पुनश्च कथंभूताः । समग्गचरियत्था निर्विकारनिश्चलात्मानुभूतिलक्षणनिश्चयचारित्रसाधकेनाचारादिशास्त्रकथितमूलोत्तरगुणानुष्ठानादिरूपेण चारित्रेण समग्राः परिपूर्णाः समग्रचारित्रस्थाः पूजासकाररिहा द्रव्यभावलक्षणपूजा गुणप्रशंसा सत्कारस्तयोरीं योग्या भवन्ति । दाणस्स य हि दानस्य च हि स्फुटं ते ते पूर्वोक्तरत्नत्रयाधारा णमो तेसिं नमस्तेभ्य इति नमस्कारस्यापि त एव योग्याः ॥ ७ ॥ एवमाप्तात्मस्वरूपविषये मूढत्वनिरासाथ गाथासप्तकेन द्वितीयज्ञानकण्ठिका गता । अथ शुद्धात्मोपलम्भप्रतिपक्षआज पंचमकाल ( कलियुग ) में भी वही उपदेश चला आता है । इसलिये अब बहुत कहाँतक कहें, श्रीभगवन्त वीतरागदेव बड़े ही उपकारी हैं, उनको तीनों काल नमस्कार होवे ॥ ८२ ॥ आगे शुद्धात्माके लाभका घातक मोहके स्वभावको और भूमिकाको कहते हैं-जीवस्य आत्माका [द्रव्यादिकेषु द्रव्य, गुण, पर्यायमें जो [ मूढः भावः] विपरीत अज्ञानभाव है, सो [मोहः इति] मोह ऐसा नाम [ भवति ] होता है, अर्थात् जिस भावसे यह जीव धतूरा खानेवाले पुरुषके समान द्रव्य, गुण, पर्यायोंको यथार्थ नहीं जानता है, और न श्रद्धान करता है, उस भावको 'मोह' कहते हैं। [तेन] उस दर्शनमोह करके [अवच्छन्नः] आच्छादित जो यह जीव है, सो [रागं वा द्वेषं वा] रागभाव अथवा द्वेषभावको [प्राप्य] पाकर [क्षुभ्यति ] क्षोभ पाता है । अर्थात् इस दर्शनमोहके उदयसे परद्रव्योंको अपना द्रव्य मानता है, परगुणको आत्मगुण मानता है, और परपर्यायको आत्म
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003289 |
| Book Title | Pravachanasara |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | A N Upadhye |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | 1964 |
| Total Pages | 612 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 16 MB |