SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 252
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ७७] प्रवचनसारः भिस्तृष्णाव्यक्तिभिरुपेतखात् अत्यन्ताकुलतया, विच्छिन्नं हि सदसवेद्योदयमच्यावितसद्वद्योदयप्रवृत्ततयाऽनुभववादुद्भूतविपक्षतया, बन्धकारण हि सद्विषयोपभोगमार्गानुलग्नरागादिदोषसेनानुसारसंगच्छमानघनकर्मपांसुपटलत्वादुदकंदुःसहतया, विषमं हि सदभिवृद्धिपरिहाणिपरिणतवादत्यन्तविसंस्थुलतया च दुःखमेव भवति । अथैवं पुण्यमपि पापवदुःखसाधनमायातम् ॥७६॥ अथ पुण्यपापयोरविशेषत्वं निश्चिन्वनुपसंहरति ण हि मण्णदि जो एवं णत्थि विसेसो त्ति पुण्णपावाणं । हिंडदि घोरमपारं संसारं मोहसंछण्णो ॥ ७७॥ न हि मन्यते य एवं नास्ति विशेष इति पुण्यपापयोः। हिण्डति घोरमपारं संसारं मोहसंछन्नः ॥ ७७ ॥ एवमुक्तक्रमेण शुभाशुभोपयोगद्वैतमिव सुखदुःखद्वैतमिव च न खलु परमार्थतः पुण्यपापद्वैतमवतिष्ठते, उभयत्राप्यनात्मधर्मखाविशेषत्वात् । यस्तु पुनरनयोः कल्याणकालायसनिगलयोतु प्रतिपक्षभूतासातोदयाभावान्निरन्तरम् । बंधकारणं दृष्टाश्रुतानुभूतभोगाकाङ्क्षाप्रभृत्यनेकापध्यानवशेन भाविनरकादिदुःखोत्पादककर्मबन्धोत्पादकत्वाद्वन्धकारणमिन्द्रियसुखं, अतीन्द्रियसुखं तु सर्वापध्यानरहितत्वादबन्धकारणम् । विसमं विगतः शमः परमोपशमो यत्र तद्विषममतृप्तिकरं हानिवृद्धिसहितत्वाद्वा विषमं, अतीन्द्रियसुखं तु परमतृप्तिकरं हानिवृद्धिरहितम् । जं इंदियेहि लद्धं तं सोक्खं दुक्खमेव तहा यदिन्द्रियैलब्धं संसारसुखं तत्सुखं यथा पूर्वोक्तपञ्चविशेषणविशिष्टं भवति तथैव दुःखमेवेत्यभिप्रायः ॥ ७६ ॥ एवं पुण्यानि जीवस्य तृष्णोत्पादकत्वेन दुःखकारणानि भवन्तीति कथनरूपेण द्वितीयस्थले गाथाचतुष्टयं गतम् । अथ निश्चयेन पुण्यपापयोर्विशेषो नास्तीति कथयन् पुण्यपापयोाख्यानमुपसंहरति-ण हि मण्णदि जो एवं न हि मन्यते य एवम् । किम् । णत्थि विसेसो त्ति पुण्णपावाणं पुण्यपापयोर्निश्चयेन विशेषो नास्ति । स किं करोति । हिंडदि घोरमपारं संसारं हिण्डति भ्रमति । कम् । संसारम् । कथंभूतम् । दोषोंकी सेना होती है । उसीके अनुसार अवश्य कर्म-धूलि लगती है । और वह सुख [विषमं] विषम अर्थात् चंचलपनेसे हानि वृद्धिरूप है। भावार्थ-सांसारिक सुख और दुःख वास्तवमें दोनों एक ही हैं क्योंकि जिस प्रकार सुख पराधीन, बाधा सहित, विनाशीक, बंधकारक तथा विषम इन पाँच विशेषणोंसे युक्त है, उसी प्रकार दुःख भी पराधीन आदि विशेषणों सहित है, और इस सुखका कारण पुण्य भी पापकी तरह दुःखका कारण है । इसी कारण सुख दुःखकी नाईं पुण्य पापमें भी कोई भेद नहीं है, ॥ ७६ ॥ आगे पुण्य पापमें कोई भेद नहीं है, ऐसा निश्चय करके इस कथनका संकोच करते हैं[पुण्यपापयो] पुण्य और पाप इन दोनोंमें [विशेषः] भेद [नास्ति] नहीं है, [इति ऐसा [एवं] इस प्रकार [ यः] जो पुरुष [न हि ] नहीं [मन्यते ] मानता है, [ 'स'] वह [ मोहसंछन्नः] मोहसे आच्छादित होता हुआ [घोरं] भयानक और [अपारं] जिसका पार नहीं [संसारं ] ऐसे संसारमें [हिण्डति] भ्रमण करता है। भावार्थ-जैसे नित्यसे शुभ और Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003289
Book TitlePravachanasara
Original Sutra AuthorN/A
AuthorA N Upadhye
PublisherShrimad Rajchandra Ashram
Publication Year1964
Total Pages612
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size16 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy