________________
( nyl url 20
(૪) સ્થિતિ-૧૪
આામાં નરકો, નારકીયો તેમજ દેવ, તિર્યંચ અને મનુષ્યની પર્યાસ અને અપર્યાસ (૧૨) શરીર-પદ સ્થિતિનું વર્ણન છે.
(૫) વિશેષ – પદ
આમાં પર્યાયના ભેદોથી આરંભીને જઘન્ય - ઉત્કૃષ્ટ પ્રકારના વર્ણ-ગંધ-સ્પર્શ (૧૩) પરિણામ- પદ પુદ્ગલો અને તેમના અનંત પર્યાયની વાત છે.
(૬) વ્યુત્ક્રાંતિ – પદ
આમાં ગતિ- અપેક્ષા, દંડકાપેક્ષા વગેરે આઠ દ્વારો અને ચાર ગતિઓ માં જન્મ- (૧૪) કાય- પદ મરણનું વર્ણન છે.
(૮) સંજ્ઞા-પદ
આમાં ૨૪ દંડકોમાં જીવોની ૧૦ સંજ્ઞાઓ, બાહ્ય કારણ વગેરે ચાર સંજ્ઞાઓ અને અલ્પત્વ-બહુત્વનું વર્ણન છે.
(૯) ચોનિ-પદ
આમાં પાંચ શરીરોના નામ અને ૨૪ ઠંડકોમાં જીવોના શરીર, તેના ભેદ વગેરેનું વર્ણન છે.
(૭) શ્વાસોચ્છ્વાસ-પદ
આમાં ૨૪ દંડકોમાં જીવોના જઘન્ય-ઉત્કૃષ્ટ પ્રકારના શ્વાસોચ્છ્વાસનું વર્ણન છે. (૧૫) ઈન્દ્રિય-પદ
આમાં ૨૪ દંડકોમાં ત્રણ પ્રકારની યોનિઓનું વર્ણન છે.
આમાં જીવ-અજીવના પરિણામના ભેદો તથા ૨૪ દંડકોમાં ૧૦ પરિણામોનું વર્ણન છે.
(૧૧) ભાષા-પદ
આમાં અવધારિણી ભાષાનું સ્વરૂપ, તેના ચાર ભેદો આપીને સત્યભાષા વગેરે વિવિધ ભાષા પ્રકારોનું વર્ણન કરીને ૧૬ વચનો તેમજ આરાધક - વિરાધકની ભાષાઓ જણાવી
છે.
*****
આમાં ક્રોધ, માન, માયા અને લોભ એ ચાર પ્રકારના કષાયના સ્થાન, નિમિત્ત અને ભેઠ તેમજ ૨૪ દંડકોમાં કષાયના ભેદનું વર્ણન છે.
આના પહેલા ઉદ્દેશમાં ૨૫ દ્વારોના નામો, પાંચ ઈન્દ્રિયોના સ્થાન, વિસ્તાર વગેરે, નિર્જરા પુદ્ગલ વગેરેનું વર્ણન છે.
અને બીજા ઉદ્દેશમાં ૧૨ અધિકારોના નામો તથા ૨૪ દંડકોમાં ૧૨ અધિકારોનું વર્ણન છે.
(૧૦) ચરમાચરમ-પદ
આમાં આઠ પૃથ્વીઓના નામ પરિમંડલ વગેરે પાંચ સંસ્થાનો અને ૨૪ દંડકોમાં (૧૭) લેયા-પદ જીવોના ચરમ (અંત) અને અચરમ (અનંત)ની વાત જણાવી છે.
(૧૬) પ્રયોગ-પદ
આમાં પ્રયોગના ૧૫ ભેદો અને ૨૪ દંડકોમાં ૧૫ પ્રયોગો અને તેના વિભિન્ન અંગો વગેરે વર્ણન છે.
આના પહેલા ઉદ્દેશકમાં સાત અધિકારો તથા તે બધા ૨૪ દંડકોમાં સ્થિત છે એમ બતાવ્યું છે.
બીજા ઉદ્દેશકમાં છ લેયાઓના નામ, ત્રીજા ઉદ્દેશકમાં ૨૪ દંડકોમાં ઉત્પત્તિ, ઉદ્ધર્તન વગેરે, ચોથામાં ૧૫ અધિકારો તથા લેયાઓના રૂપ, વર્ણ વગેરે, પાંચમામાં લેરયાઓના રૂપ, વર્ણ વગેરેના પરિણમનના દૃષ્ટાંતો તથા છઠા ઉદ્દેશકમાં છ લેયાઓને કારણે (કર્મભૂમિ, અકર્મભૂમિ તથા અંતર્દીપોના) અઢીદ્વીપમાં મનુષ્યોની સ્થિતિ વગેરે
श्री आगमगुणमंजूषा ३८
19
