________________
टीकासहितं। स्योपचरितत्वसिद्धेः पुरुषे यष्टित्वग्रहणमन्तरेण यष्टिप्रत्ययवदिति । तदप्यसम्यक् । तत एव व्यभिचारसिद्धेः सत्प्रत्यपविषयवस्य सत्वसमवायासंभवेऽपि भावात् । ततो द्रव्यादीनां सत्तातोऽत्यंतभेदोपगमे सत्वासमवायलक्षणमसत्त्वं सिद्धमेव । सथा पृथिव्यादीनामद्रव्यत्वं द्रव्यत्वाद्भिन्नत्वाद्रपादिवत्, रूपादीनां चागुणत्वं गुणत्वादन्यत्वादुरक्षेपणादिवत् , उत्क्षेपणादीनामकर्मकत्वं कर्मत्वादन्तरत्वाद्धरादिवदिति व्यतीतसामान्यत्वं द्रव्यगुणकर्मणामसत्त्वं साधयति व्यतीतविशेषत्ववत् । तत्सूक्तं मूरिभिः सदसत्तत्वं यौगानामसदेव व्यतीतसामान्यविशेषभावात् खपुष्पादिति सामान्यविशेषसमवायानां हि स्वयमसामान्य विशेषत्वाभ्युपगमात्प्रागभावादिनासिद्धं व्यतीतसामान्यविशेषत्ववचं साधनं । नाऽपि द्रव्यगुणकर्मणां सामान्यायभावे प्रसिद्ध तेषां व्यतीतसामान्यविशेषत्वस्यासिद्धिरथवा द्रव्यादीनां नास्तित्वमेव साध्यं खपुष्पवदिति दृष्टांतसामात् , ततो विश्वामिलापार्थविकल्पशून्यं तत्वमायातं । अभिलापः पदं तस्यार्थः, अभिलापार्थः पदार्थ इति यावत , तस्य विकल्पा भेदाः षट् द्रव्यादयो वैशेषिकाणां, प्रमाणादयः षोडश नैयायिकानां, विश्वे च तेभिलापार्थविकल्पाश्चेति स्वपदार्थस्तैिः शून्यं तत्वं स्यात्व पुष्पवदमदेव प्रबुद्धतखाद्भवतः परेषामिति वचनाद्भवतो वीरस्यानेकांततत्त्ववादिनो नासत्तत्वं स्यादिति प्रतीयते । कथंचित्सामान्यविशेषभावस्य द्रव्यादिषु प्रतीयमानत्वात्प्रमाणादिषु बाधकाभावात् द्रव्या
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org