Page Text
________________
देवानन्दमहाकाव्यम् ।
[षष्ठः सर्गः] कचन योजयितुं निजमुत्तमे भुवि पदं विपदन्तकृतं सताम् ॥२॥ नवपलाशपलाशवनं पुरस्ततरसालरसालयनैर्हितम्। मुनिजपाय जपायतमैक्ष्य स हृदि ननन्द न नन्दनतोऽधरम् ॥ ३॥ जपरसात् परसात् त्रिदशोऽप्यगात् गतमलं तमलं च परीक्षितुम् । व्यधित साधितसालदलायुधः स सुरभिं सुरभिं सुमनोभरैः ॥४॥ विलुलितालकसंहतिरामृशन् निधुवनश्रमवारि मृगीदृशाम् । हरिरपीयत फुल्लनसा मृगैः प्रसवयन् सर्वयाककुभावलीम् ॥५॥ विघटयन्नलिनावलिसम्पुटान् प्रकटयन् मदनानलमुद्भटम् । परिमलैमुनिराजमनुन्मिलत्कुवलयं बलयन् मरुदाववौं ॥६॥ तुलयति स्म विलोचनतारकामिह भुवः कुसुमाश्रयणेऽलिनी। मिथुनमप्यभवत् तदवेक्षणादनु गं तु न गन्तुमिह क्षमम् ॥ ७॥ कुसुमकेलिचिकी रसिकः स्त्रिया प्रसवविक्रयिकां करुणाशयः। इति जगाद सुमानि जनेऽद्य दा मलिनि मालिनि ? माऽधयोषिताम् ॥ ८॥ स्फुटमिवोज्वलकाश्चनकान्तिभिर्वनमवेक्ष्य घनं नवचम्पकैः। प्रियमिहारमयत् सुरते वधूः पिहितं पिहितं कुसुमाम्बरैः ॥९॥ तिलकपुष्परजोऽनुरजद् दिशो भृशमराजत राजतरोचिषा। भसितमप्रियदाहभवं वृषाकपिशितं पिर्शितं मदनाग्निना ॥१०॥
[इति ग्रन्थविस्तरभिया प्रथमपादसमस्यात उपरम्यते ]
10
१ 'विपदन्त-' धारणाविशेषणम्-विपदन्तकृतं धारणाम् । बलयन् । पक्षे बलयन् नामयन्-ध्याने प्रवीकुर्वन् सूरिम् । २'-पलाश-' पलाशाः-पत्राणि ।
१२-नगं' अनुनगं प्रतिवृक्षम् । ३'-रसालरसा-' रसालानाम्-आम्राणाम् , रसायां भूमौ ।। १३ -चिकी-' चिकीर्षति इति चिकीः। ४'-लयन-व्यापनैः-व्याया।
१४ 'मलिनि' किंभूते जने? मलिनि अर्थात् सशोके। ५'-जपाय' ऋषीणां जपाय योग्यम् ।
१५'-योषिताम्' हे मालिनि! अधवयोषितां पुष्पाणि ६ 'जपायत- जपाभिः जातिभिः-जातिकुसुमैः आयतं अद्य मा दाः। “धवः पतिर्धवो भीर्वृक्षजातेधवो मतः” इति विस्तीर्णम् ।
अनेकार्थध्वनिमजरी [श्लो० १३५ अर्घश्लोकाधि.] ७ 'परसात्' परवशः।
१६ 'कपिहितम्' वनवानरयोग्यम् । ८ 'सुरभिम्' वसन्तऋतुम् ।
१७ 'पिहितम्' पुष्पवसनैराच्छादितम् । ९ 'हरिः' वायुः।
१८'-दाह-' अप्रियाविरहभृतः । १. 'सवयः-' सपक्षिका दिपति पुष्पवतीं कुर्वन् ।
१९.-कपिशितम्' वृषाकपिः शिवः तद्वत् सितम् । ११ -नुन्मिलत्' मुनिराजं च पुनः अनुन्मिलत् संकुचत् | २० 'पिशितम्' "पिशत् अवयवे" तुदादिः । पिशितम्कुवलयम् । चकारोऽध्याहारात् बलवन्तं करोति बलयति शतृप्रत्यये । विस्तारितम् ।
1 मा० ष० स० श्लो० १ चतुर्थः पादः चतुर्थतया । 2 मा० १० स० श्लो० २ प्रथमः पादः प्रथमतया । 3 मा० ष० स० श्लो० २ चतुर्थः पादः चतुर्थतया । 4 मा० ष० स० श्लो. ३ प्रथमः प्रथमतया । 5 मा० ष. स. श्लो०३ चतुर्थः चतुर्थतया ।
6 मा० ष० स० श्लो०४ प्रथमः प्रथमतया। माघे 'विलोचनतारकाः' इति पाठः।
7 मा० ष० स० श्लो.४ चतुर्थः चतुर्थतया । केवलं पदच्छेदमेदः। 8 मा० ष० स० श्लो० ५ प्रथमः प्रथमतया । 9 मा० ष० स० श्लो०५ चतुर्थः चतुर्थतया ।
| SR No. | 002517 |
| Book Title | Devananda Mahakavya |
| Original Sutra Author | Meghvijay |
| Author | Bechardas Doshi |
| Publisher | ZZZ Unknown |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 112 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 8 MB |