Page Text
________________
२२
.
दामोदरविरचितं . [कारिका १९. सातु' - सप्तस(श)कराः सक्तवः । कृस(शी वा, पायसं वा । "बेटा काहां गा',-बेटका किं जगाम, गतवान् वा । कन्या तु गतवती । 'ओझाउल-उपाध्यायगृहम् । 'पडवसीकर घरु'-प्रतिवेशिनो गृहम् । भृत्यः खमिनं पृच्छति - 'पहरे को ईहां धरिहंति राउलु'प्रहरके कि(क)मत्र नियोक्ष्यन्ति चरणः ?, 'तोन्हि'- त्वामेक । राउलं को. धरव' - चरणैः को धर्तव्यः !, 'तुहीं' - त्वमेव । [प० २८-२ ] 'विआलि को हउँ मागिहर्ड' - विकालिकां कमहं याचिष्ये ?,.'अम्हे'.- आ(अस्मानेव । 'को मै भोजन मागव' -को मया भोजनं याचितव्यः !, अम्हेइ' - वयमेव । एवमन्या अपि संपल्लवस्य कर्मण उक्तय ऊधाः । इति कर्मोक्तिः ॥ छ ॥ ..
अथ करणविवक्षायामुक्तय उदाहियन्ते - 'देउ काहें धाए' -देवं केन भ्यायति':, 'मने' - मनसा । 'नइ काहे पर(त)रिसि'- नदी केन प्रतीर्णवान् ?, 'बाहन्हे(हू !) - बाहुभ्याम् । 'छांटेहें काहें विद्या अवड' - सत्वरं कया विद्या आपद्यते !, 'प्रज्ञै'- प्रज्ञया । अथवा वृत्तैरुदाहियते । तद्यथा
दुर्जयों जायते वीरः केन संग्रामसंकटे ?- खड्गेन । . . सन्तरन्ति नदीं धीरा[:] काभ्यां साहसशालिन: ?- बाहुभ्याम् । जगत् क्षीरार्णवे मग्नमिव कैर्जायते निशि?-शरश्चन्द्रकरैः। एवं पुंसि ।। निकृत्तचरणस्तूर्ण पथि याति कयैकया ?- काष्ठघोटिकया। ग्रीष्मसंतप्तभूपृष्ठे काभ्यां संचर्यते जनैः ?-उपानद्भ्याम् । पर्जन्यः कुरुते विश्वं काले काभि[:] पुनर्नवम् ?-वृष्टिभिः। एवं स्त्रियाम् ॥
कुलालैनीयते केन मृत्पिण्डोऽपि च पात्रताम् ?- चक्रेण ।..... काभ्यामालोकये[त् ] लोकः कार्यजातमहानिशम् ? [प० २९-१] नेत्राभ्याम् ।
. अपि बालनृपं राज्यं वर्तते कैदृढव्रतैः ?- पात्रैः । एवं नपुंसके । एता एक च क्रिया अतीतानागतयोरप्युदाहार्याः ।
सेनापतिः पतिं ब्रूते नाथ केन जयस्यरीन् ?- त्वया । एवं युष्मदि । पुनः पृच्छतिकेनैलाः संपदो नित्यं जायन्ते मे नवा नवाः ?- मया । इत्यस्मदि। 'एवमन्या अपि सपल्लयः करणोक्तयः ऊह्याः । एवं करणोक्तिः ॥ छ । ..
अथ केवलसंप्रदानविवक्षायामुदाहियते । यथा- 'ए बेटी काहि देवि' - इयं कन्या कसै देंया !, उत्तरं श्लोकेन
सजातीयासयोत्राय योग्याय गुणिनेर्थिने । • मातापित्रोः पञ्चसप्तशाखान्तरितजन्मने ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002503 |
| Book Title | Ukti Vyakti Prakarana |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Damodar Pandit |
| Publisher | Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai |
| Publication Year | 1952 |
| Total Pages | 192 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 13 MB |