________________
योगशास्त्रे
पुनर्लोकस्वरुपमाहवेत्रासनसमोऽधस्तान्मध्यतो झल्लरीनिमः । अग्रे मुरजसङ्काशो लोकः स्यादेवमाकृतिः ॥ १०५ ॥
अधस्तादधोभाग वेत्रासनमधस्ताद विस्तीर्ण पर्युपरिसशोचवत् तत्समस्तदाकारः, मध्यतो मध्ये झल्लरीवाद्यविशेषस्तत्मशः, अग्रे मध्यलोकादुपरि मुरज अर्ध्वमधश्च संकुचितो मध्यभागे विस्तृतो वाद्यविशेषस्तत्मदृशः। एवमधोमध्योर्वेषु आकारत्रययोगी लोकः, यदाहुः--
तत्राधोमुखमलकसंस्थानं वर्णयन्त्यधोलोकम् ।
स्थालमिव च तिर्यग्लोकमूर्ध्वमथ मल्लकसमुहम् ॥ १॥ - इह चाधस्तिर्यगूख़लोका रुचकापेक्षया। रुचकश्च मेकमध्यगोस्तनाकारचतुराकाशप्रदेशप्रमाणोऽध:, तादृश एवोर्ध्वम्, एवमष्टप्रदेशः, यदाहुः--
'अट्ठपएसो रुप्रगो तिरियलोगरस मज्मयारम्भि। ' एस पहवो दिसाणं एसेव भवे अणुदिसाणं ॥ १ ॥
तत्र रुचकादध उपरि च नव नव योजनशतानि तिर्यग्लोक इत्युत्सेधेऽष्टादशयोजनशतप्रमाणः, तिर्यग्लीकादधो नवयोजनप्रतोनसप्तरज्जप्रमाणोऽधोलोकः । तत्र सप्त पृथिव्य उक्तरूपाः । तत्र रत्नप्रभायां पृथिव्यामशीतिसहस्राधिकयोजनलक्षबाहल्याया
(१) अष्टप्रदेशो रुचकस्तिर्यग्लोकस्य मध्यकारे।
एष प्रभवो दिशानामेष एव भवेद हदिशानाम् ॥१॥...
