________________
વિષ્ણુપ્રસાદ ત્રિવેદી
૧૩૭ વિતાવવો.” પોતે આ રીતે સ્વેચ્છાએ હર્ષપૂર્વક આ એક મર્યાદા સ્વીકારી લીધી એટલે પોતાને બહાર જવા નથી મળતું એ વાતનો એમને ક્યારેય વસવસો રહ્યો નહિ. પોતાની માનસિક વ્યાધિને આશીર્વાદમાં એમણે ફેરવી કાઢ્યો હતો. અને બહુ જ સ્વસ્થતા અને ઉલ્લાસપૂર્વક પોતાનું જીવન જીવવા લાગ્યા હતા.
આમ છતાં વિષ્ણુભાઈ પોતાની તબિયત માટે પૂરી કાળજી લેતા. ગરમી કરતાં ઠંડીની તેમને વધુ બીક રહેતી. પવનની જરા સરખી લહેરખી આવે તો વિષ્ણુભાઈને તેની તરત ખબર પડે. એક વખત હું એમને ઘરે ગયો હતો. અમે બંને સાહિત્યજગતની વાતો કરતા હતા. રૂમની બંને બારીઓ બંધ હતી. ત્યાં એમણે શાન્તાબહેનને બૂમ પાડીને બોલાવ્યાં અને કહ્યું કે, “કોઈ બારી જરા ખુલ્લી રહી ગઈ લાગે છે.”
શાન્તાબહેને કહ્યું, “નથી ખુલ્લી રહી ગઈ, મેં બરાબર બંધ કરેલી છે.”
વિષ્ણુભાઈએ કહ્યું, “મને ઠંડી લાગે છે, એટલે જરાક તિરાડ જેટલી પણ ખુલ્લી રહી ગઈ હોવી જોઈએ. જરા ફરી જુઓને !”
શાન્તાબહેને બેય બારી ફરીથી બરાબર જોઈ તો એક બારી બરાબર વસાઈ નહોતી. તિરાડ જેટલી જગ્યા બાકી રહી ગઈ હતી. તેમણે તે બરાબર ખેંચીને બંધ કરી. વિષ્ણુભાઈનું શરીર ઠંડી અને હવાની બાબતમાં કેટલું બધું સંવેદનશીલ બની ગયું હતું તે એ પ્રસંગે પ્રત્યક્ષ મને જોવા મળ્યું હતું.
વિષ્ણુભાઈએ ઘરની મર્યાદા સ્વીકારી લીધી હતી, પરંતુ ચૈતસિક અને આત્મિક દૃષ્ટિએ તેઓ બાહ્ય જગતના સતત સંપર્કમાં રહેતા અને સમગ્ર વિશ્વ સાથે એકરૂપતા અનુભવતા હતા. અનેક સાહિત્યકારો, મિત્રો, વિદ્યાર્થીઓ સાથે પત્રલેખન દ્વારા તેઓ સતત સંપર્કમાં રહેતા. વર્તમાનપત્રો નિયમિત વાંચતા અને દુનિયાભરની ઘટનાઓ વિશે જાણકારી ધરાવતા. રોજ રોજ મહેમાનો દ્વારા પણ તેમને અવનવી વાતો જાણવા મળતી. જીવનમાં કશું ખૂટે છે એવું તેમને ક્યારેય લાગતું નહિ.
વિષ્ણુભાઈ પોતાના રૂમની બહાર બહુ જ ઓછું નીકળે. પોતાના મકાનની બહાર તો કેટલાંય વર્ષોમાં અપવાદરૂપ પ્રસંગોમાં નીકળ્યા હશે ! વિષ્ણુભાઈએ પોતાના “મૈત્રી' નામના મકાનમાં રહેવાનું ચાલુ કર્યું તે પછી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org