________________
પર્યાય અધ્યયન
४. पज्जवज्झयणं
૪. પચચ-અધ્યયન
મૂત્ત -
સુત્ર : ૨, પન્નવનાના
૧. પર્યાય નામ: g, સે વિં તં પંન્ગવનને ?
પ્ર. પર્યાય નામનું સ્વરુપ શું છે? उ. पज्जवनामे अणेगविहे पण्णत्ते, तं जहा
પર્યાય નામ (અવસ્થા) અનેક પ્રકારનાં કહ્યા છે,
તે આ પ્રમાણે છે - एगगुणकालए, दुगुणकालए -जाव
એક ગુણ (અંશ) કાળો, દ્વિગુણ કાળો -વાવअणंतगुणकालए।
અનન્તગુણ કાળો, एगगुणनीलए दुगुणनीलए -जाव
એક ગુણ લીલો, દ્વિગુણ લીલો-વાવ-અનન્તગુણ अणंतगुणनीलए।
લીલો, एवं लोहिय-हालिह-सुक्किला विभाणियब्वा ।
એજ પ્રમાણે લાલ, પીળો અને શુક્લ વર્ણની
પર્યાયોના નામ પણ સમજવા જોઈએ. एगगुणसुरभिगंधे दुगुणसुरभिगंधे -जाव
એક ગુણ સુરભિગંધ, દ્વિગુણ સુરભિગંધ-યાવતુअणंतगुणसुरभिगंधे।
અનન્તગુણ સુરભિગંધ. एवं दुरभिगन्धो वि भाणियब्बो।
એજ પ્રમાણે દુરભિગંધના વિષયમાં પણ કહેવું
જોઈએ. एगगुणतित्ते, दुगुणतित्ते -जाव- अणंतगुणतित्ते ।
એક ગુણ તીખો, દ્વિગુણ તીખો -યાવતુ-અનન્તગુણ
તીખો. एवं कडुय-कसाय-अंबिल-महुरा वि भाणियब्बा।
એજ પ્રમાણે કસાયેલા ખાટા અને મીઠા રસની
પર્યાયો માટે પણ કહેવું જોઈએ. एगगुणकक्खडे, दुगणकक्खडे -जाव- अणंतगुण
એક ગુણ કર્કશ, દ્વિગુણ કર્કશ ચાવત- અનંતગુણ વરવ |
કર્કશ. एवं मउय-गरूय-लहुय-सीत-उसिण-णिद्ध-लुक्खा
એજ પ્રમાણે કોમળ, હલકો, ભારી, શીત, ઉષ્ણ, वि भाणियब्वा।
સ્નિગ્ધ, રૂક્ષ સ્પર્શની પર્યાયોના માટે પણ કહેવું
જોઈએ. से तं पज्जवणामे।
આ પર્યાય નામનું સ્વરૂપ છે. -અનુ. સુ. ૨૨૫ पज्जव लक्खणाई
૨. પર્યાયોના લક્ષણાદિ : एगत्तं च पुहत्तं च, संखासंठाणमेव य।
એકત્વ (એકપણું) પૃથફત્વ (એથી માંડી નવ સુધીની संजोगा य विभागा य, पज्जवाणं तु लक्खणं ॥१॥ સંખ્યા) સંખ્યા, સંસ્થાન (આકૃતિ) સંયોગ અને વિયોગ- ૩૪ક. ૨૮, IT,રૂ
આ પર્યાયોના લક્ષણ છે. રૂ. સુવિ ઉજ્જવમેચા
૩. પર્યાયના બે પ્રકાર : प. कइविहा णं भंते ! पज्जवा पण्णत्ता?
પ્ર. ભંતે ! પર્યાય કેટલા પ્રકારનાં કહ્યા છે ? उ. गोयमा ! दुविहा पज्जवा पण्णत्ता, तं जहा- ઉ. ગૌતમ ! (પર્યાય) બે પ્રકારના કહ્યા છે, તે આ
પ્રમાણે છે - . નીવMવ ૨, ૨. મનવMવ ચ |
૧. જીવ પર્યાય, ૨. અજીવ પર્યાય. - Tv.૫, ૬, સુ. ૪૩૮ ૨. વિ . સ. ૨૬, ૩, ૬, મુ. ?
૨.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
