Setubandhmahakavyam

SR No.: 001887
Original Sutra Author: Pravarsen
Author: Ramnath Tripathi Shastri
Publisher: Krishnadas Academy Varanasi
Publication Year: 2002
Total Pages: 738
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari, Story, & Literature
File Size: 13 MB

Page 252

रामसेतु प्रदीप - विमलासमन्वितम्
माश्वासः ]
मृगीणां वैयग्रयमाह -
हीरन्तमहिहराहि मईहि भअहित्थपत्थिश्रणिप्रत्ताहि । सोहन्ति खविवत्तिय ससंभमुम्म हपलोइआइ बनाई ||८०|| [ ह्रियमाणमहीधराभिर्मृ' गोभिर्भयोद्विग्नप्रस्थितनिवृत्ताभिः । शोभन्ते क्षणविवर्तितससंभ्रमोन्मुखप्रलोकितानि वनानि ॥ ]
[ २३५
वनानि शोभन्ते । ह्रियमाणपर्वतानामित्यर्थात् । किंभूतानि । ह्रियमाणो महीधरो यासां ताभिर्मृगीभिः क्षणं व्याप्य विवर्तितं किमिदमिति जिज्ञासया विलोकितं ससंभ्रमं सत्रासमत एवोन्मुखं यया स्यात्तथा प्रलोकितानि । स्नेहविषयत्वात् । मृगीभिः कीदृशीभिः । भयेनोद्विग्नाभिः अत एवान्यत्र गन्तु प्रस्थिताभिः अथ निवृताभिः परावृत्य स्थिताभिः । मृगैः संभ्रमे सति कियद्दूरं गत्वोन्मुखीभूय परावृत्यविलोक्यत इति जातिरलंकारः ||८०||
विमला - हिरणियाँ, जिनके पर्वत हर लिए गए, भय से उद्विग्न हो अन्यत्र गमन करने लगीं किन्तु पुन: लौट कर खड़ी हो थोड़ी देर तक जिज्ञासा की दृष्टि से उन्होंने इधर-उधर देखा और भयभीत हो ऊपर मुंह उठा कर वनों को देखने लगीं ॥८०॥
नदीनां प्रवाहमाह—
उम्मू आिण खुडिमा उक्खिण्पन्ताण उज्जुभं श्रोसरिमा । निज्जन्ताण णिराज गिरीण मग्गेण पत्थिश्रा णइसोत्ता ॥ ८१ ॥
[ उन्मूलितानां
खण्डितान्युत्क्षिप्यमाणानामृजुकमपसृतानि ।
नीयमानानां निरायतानि गिरीणां मार्गेण प्रस्थितानि नदीस्रोतांसि ॥ ] tatataiसि गिरीणां मार्गेण प्रस्थितानि । गिरीणां यावस्था सा नदीनामपीत्यर्थः । तदेवाह-किभूतानां सतां किंभूतानि । उन्मूलितानां खण्डितानि । यदा गिरय उन्मूलितास्तदा यथा तेषां भूसंबन्धः खण्डितस्तथा स्रोतसामपीत्यर्थः । एवमन्यत्रापि । यदा गिरय उत्क्षिप्यमाणतया ऋजूकृतास्तदा तान्यपि ऋजुकमपसृतानि । ऋजूभूय पतितानीत्यर्थः । आर्जवमात्रे तोल्यम् । एवं यदा गिरयस्तिर्य नभसि : नीयमाना दीर्घा इव जातास्तदा तत्पृष्ठाकाशदेशे व्यवच्छिद्य पतितानि स्रोतांसि: निरायतानि पवन वेगवशाच्चिरं दीर्घाणि जातानीत्यर्थः ॥ ८१ ॥
विमला-- जब गिरि उन्मूलित हुए और भूमि से उनका सम्बन्ध नहीं रह गया तब उनके साथ-साथ नदियों के स्रोतों का भी उनके साथ ही खण्डित हो जाने से भूमि से सम्बन्ध विच्छेद हो गया । जब गिरि उत्क्षिप्यमाण होने से ऋजु किए गए नदियों के स्रोत भी ऋजु होकर अपसृत हुए । जब गिरि तिरछे करके आकाशः