________________
प्राकृतव्याकरणे
रमेः संखुड्ड - खेड्डो भाव- किलिकिश्च - कोट्टुममोट्टाय-णीसर- वेल्लाः ।। १६८ ।।
रमतेरेतेष्टादेशा वा भवन्ति । संखुड्डइ । खेड्ड । उभावइ । किलिकिइ । कोट्टुमइ । मोट्टायइ । णीसरइ । वेल्लइ । रमइ ।
रम् धातु को संखुड्डु, खेड, उब्भाव, किलिकिव, कोट्टुम, मोट्टाथ, भीसर, और वेल्ल ये आठ आदेश विकल्प से होते हैं । उदा - संखुड्डुइ वेल्लइ । ( बिकल्प -
पक्ष में ) : - रमइ ।
पूरेरग्वाडान्धवोद्धुमाङगुमा हिरेमाः ।।
पूरेरेते पञ्चादेशा वा भवन्ति । अग्घाडइ । अग्घवइ । उद्धुमाइ । अगुमइ । अहिरेमइ । पूरइ ।
पूर धातु को अग्धाड, अग्धव, उद्घमा अङ्गुम और अहिरेम ये पाँच आदेश विकल्प से होते हैं । उदा० अग्घाड इ अहिरेम । (विकल्प - ) पक्ष पूरइ ।
त्वरस्तुवर - जडौ || १७० ।।
२१५
१६९ ।।
4
त्वरतेरेतावादेशौ भवतः । तुवरइ जअडइ । 'तुवरन्तो । 'जअडन्तो । त्वरते ( Vवर् ) धातु को तुबर और जभड ऐसे ये आदेश होते हैं । उदा०तुबर अइ - अनन्तो ।
त्यादिशत्रोस्तूरः ।। १७१ ।।
त्वरतेस्त्यादौ शतरि च तूर इत्यादेशो भवति । तुरइ । तुरन्तो ।
त्यादि ( यानी धातु को लगने वाले प्रत्यय ) और शतृ ( प्रत्यय ) लगते समय, त्वरते ( /त्वर् ) धातु को तुर ऐसा आदेश होता है । उदा० तूरइ । तुरन्तो ।
Jain Education International
TH
तुत्यादौ ॥ १७२ ॥
त्वत्यादौ तुर आदेशो भवति । तुरिओ । तुरन्तो ।
अत् ( = अ ) इत्यादि ( प्रत्यय आगे होने पर ), त्वर् धातु को तर आदेश होता है । उदा० तूरइ, तुरन्तो ।
क्षरः खिर-झर-पज्झर-पच्चड - णिच्चल-गिट्टुआः ।। १७३ ।।
For Private & Personal Use Only
क्षरेते षड् आदेशा भवन्ति । खिरइ । झरइ । पज्झरइ । पच्चडइ । णिच्चलइ । णिट्टुअइ ।
१- २. तुवर और जअड इनके ब० का० धा० बि० ।
www.jainelibrary.org
