Studies in Jain Literature

SR No.: 001868
Original Sutra Author: N/A
Author: V M Kulkarni
Publisher: Shardaben Chimanbhai Educational Research Centre
Publication Year: 2001
Total Pages: 114
Language: English
Classification: Book_English, Literature, & Story
File Size: 14 MB

Page 223

HEMACANDRA ON SATTVIKABHAVAS 205 introduces with the words "उक्तं च आचार्यहेमचंद्रेण" / Kumarasvamin, it would seem, thinks that the whole section on sattvikabhavas is of Hemacandra himself. In conclusion, we should be grateful to Hemcandra who by his preference for eclectic writing has preserved for us the gold--the precious and best portions and passages from his illustrious predecessors and is of immense help in improving the corrupt readings from the texts of his source-books : Abhinavabharati, Dhvanyalokalocana, Vakroktijivita Srgiaraprakasa, etc., and contributes to knowledge. Notes and References : 1. न हि रसाते कश्चिदर्थः प्रवर्तते / -N. VI v. 31-V. 32 2. For instance, Bharata introduces the two verses VI. 32-33 with the words : अत्रानुवंश्यो श्लोकौ भवतः / The word anuvamsya means "traditional", "handed down as basic and authoritative". Read also P. V. Kane : The History of Sanskrit Poetics, Bombay, 1951 edn, pp. 16-17. 3. i) न हि लोके विभावानुभावादयः केचन भवन्ति / हेतुकार्यावस्थामात्रत्वाल्लोके तेषाम् / -A. Bh. Vol. I, p. 292 (ii) लोके विभावानुभावाभिनयादिव्यवहाराभावात् / -A. Bh. Vol. I on NS VI-71 (iii) लोके हि न कश्चिद् विभावादिव्यवहार इति भावः / -A. Bh. Vol. I on NS VI-36, 4th edn., p. 287. 4. कविहि लौकिकरतिवासनानुविद्धदस्तथा विभाववादीनाहरति नाट्यं चानुभावान् (नटश्चानुभावान् ?) यथा रत्यास्वादः शृङ्गारो भवति / 'आस्वादयितुरपि प्राक्कक्षायां रत्यवगम उपयोगी' इत्युक्तं प्राक् / -A. Bh. Vol. I (on NS p. 302), 4th edn, p. 296. 5. Bharata defines the thirty-three vyabhicaribhavas treating them almost as if they were sthayibhavas, and some of the sthayibhavas are given as vyabhicaribhavas of other rasas. The sattvikabhavas, when the individual rasas are defined, are given as vyabhicaribhavas. 6. इह हि सत्त्वं नाम मनःप्रभवम् / तच्च समाहितमनस्त्वादुत्पद्यते / मनसः समाधौ सत्त्वनिष्पत्तिर्भवति / .... एतदेवास्य सत्त्वं यद् दुःखितेन सुखितेन वायुरोमाञ्चौ दर्शयितव्यौ इति कृत्वा सात्त्विका भावा इत्याभिव्याख्याता : / -NS VII, pp. 374-75 7. अवहितं मनः सत्त्वं तत्प्रयोजनं हेतुरस्येति सात्त्विकः / मनोऽनवधाने हि न शक्यन्त एव स्वरभेदादयो नटेन दर्शयितुम् / ___ ND, Baroda, 1959, edn, p. 169 8. Vide my book Studies in Sanskrit Sahitya-Sastra, B. L. Institute of Indology, Patan (North Gujarat), p. 77 9. सीदत्यस्मिन्मन इति व्युत्पत्तेः सत्त्वगुणोत्कर्षात् साधुत्वाच्च प्राणात्मत्वं वस्तु सत्त्वम्, तत्र भवाः सात्त्विकाः / भावा इति वर्तते / -Kavyanusasana, Sri Mahavira Jaina Vidyalaya Bombay, 1964 edn, p. 144. 10. ते च प्राणभूमिप्रसृतरत्यादिसंवेदनवृत्तयो बाह्यजडरूपभौतिकनेत्रजलादिविलक्षणा विभावेन रत्यादिगतेनैवातिचर्वणा