________________
શ્રી ભાનુમેરુકૃત “ચંદનબાલા સક્ઝાય*
ગૌર્જર ભાષાના મહાકવિ શ્રી નયસુન્દર પોતાની રમણીય કૃતિઓમાં કે જે વિ. સં. ૧૬૫૦ ની આસપાસના જમાનામાં વિરચિત છે, એક “ભાનુમેરુ” નામના મહાત્માને પોતાના ગુરુ તરીકે ઓળખાવતાં પોતાની ગુરુ પરંપરાની વિગત આપે છે. તે પ્રમાણે આ ભાનુમેરુ વૃદ્ધ તપાગચ્છમાં થયેલા શ્રી જ્ઞાનસાગરઉદયસાગર-લબ્ધિસાગર-ધનરત્નસૂરિના શિષ્ય હતા. એટલે શ્રી ધનરત્નસૂરિના પટ્ટધર, પ૯માં ગચ્છપતિ શ્રી અમરરત્નસૂરિ તથા શ્રી ધનરતસૂરિના સ્વર્ગવાસ પછી થયેલી બીજી શાખાના પહેલા અધિપતિ શ્રી તેજરત્નસૂરિ આ બે સૂરિઓ શ્રી ભાનુમેરુના ગુરુભાઈઓ હતા શ્રી માણિક્યરત અને શ્રી નયસુન્દર આ બે ભાઈઓ એમના શિષ્યો હતા.
શ્રી નયસુંદરની કૃતિઓમાંનું એક શાંતિનાથસ્તવન શ્રી ધનરસૂરિના જમાનામાં વિરચિત છે એમ તેનાં પ્રશસ્તિ પોથી જ્ઞાત થાય છે. તેમા શ્રી ભાનુમેરુના નામ સાથે “મુનિ' પદ જોડાયેલું છે. પાછલની કૃતિઓમાંની કેટલીક કૃતિઓ અમરરતસૂરિના જમાનામાં, કેટલીક તેમના પટ્ટધર દેવરત ( દેવસુન્દર ) સૂરિના જમાનામાં અને કેટલીક દેવરત ( દેવસુન્દર ) સૂરિના પટ્ટધર વિજયસુન્દર ( જયરત ) સૂરિના જમાનામાં વિરચિત છે. તે બધી કૃતિઓમાં શ્રી ભાનુમેરુને “ગણિ' તરીકે ઓળખવામાં આવેલ છે. તે કૃતિઓનો સમય વિ. સં. ૧૬૩૭થી લઈ ને ૧૬૮૧* સુધીનો છે.
તે સિવાય શ્રી નયસુન્દરની શિષ્યા સાધ્વી શ્રી હેમશ્રીજી દ્વારા સં. ૧૬૪૪માં શ્રી અમરરત્નસૂરિના સમયમાં વિરચિત “કનકાવતી આખ્યાન' માં શ્રી ભાનુમેરુ આ કવયિત્રીના દાદાગુરુ તરીકે ઉક્ષિબિત છે."
આ ભાનુમેરુનું નામ ઉપર્યુક્ત ઉલ્લેખો માત્રથી અમર થયું છે. એમના પોતાના હાથની કોઈ પણ કૃતિ હજુ સુધી પ્રસિદ્ધિમાં આવી હોય તેમ લાગતું નથી. માત્ર છે. સન્ ૧૯૧૭માં લખેલી “શ્રીઆનંદકાવ્યમહોદધિ” મૌક્તિક ૬ની * Published in "Śrī Jaina Satya Prakāśa”, Ahmedabad, Varșa 12,
Anka5-6, pp. 161-164.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
