Parshvabhyuday

SR No.: 001704
Original Sutra Author: Jinsenacharya
Author: M G Kothari
Publisher: Gulabchand Hirachand Doshi
Total Pages: 844
Language: Sanskrit, English
Classification: Book_Devnagari, Literature, & Mythology
File Size: 16 MB

Page 744

( ६१३ )
1
खङ्गिकपालयोः । वरे प्रवीरे चिह्ने च वाजिभूषणबुद्बुदे ' इति विश्वलोचने ! The paleness of her cheeks and their becoming moistened with tears are due to her separation. दु:खदुःखेन - with difficulty. दुःखप्रकारेणेत्यर्थः । शय्योत्सङ्गे on the region of the bed. शय्यायाः शयनीयस्य उत्सङ्गः पृष्ठभागः शय्योत्सङ्गः । तत्र । निद्दितं – placed. गात्रम् - body. ' गात्रं गजाग्रजङ्घादिविभागेऽप्यङ्गदेहयोः' इति विश्वलोचने । धारयन्ती bearing. अन्तर्विचलितधृतिम् — with your mind's stable equilibrium disturbed अन्तः मनसि विचलिता प्रकम्पिता धृतिः धैर्ये यस्य सः । तम् । 'धृतिर्धारणसन्तुष्टिधैर्ये योगान्तरेऽवरे ' इति विश्वलोचने । Sambara means to say that the great Sage also would abandon food, become emaciated and pale on his seeing her undergoing that state of mind and body. It is implied by him that the Sage also would be reminded of the separation from her and would be attracted by her youth and beauty which would disturb his mind's equilibrium.
Stanza 53 – भृशं extremely. अपसुखा whose joy has disappeared. अपगतं विनष्टं सुखं यस्याः सा अपसुखा । ' अप स्थादपकृष्टार्थे वर्जनार्थे विपर्यये । वियोगे विकृतौ चौर्ये हर्षनिर्देशयोरपि ' इति विश्वलोचने । This is a प्रादिबहुमीहि compound. शय्योपान्ते ' near her bed. शय्यायाः शयनीयस्य उपान्तः समीप्रदेशः शय्योपान्तः । तत्र । मत्स्यलोलं लुलन्ती - wallowing like a fish. The word मत्स्य, preceding the root लुल्, being the subject of the verb लुल् and the same root 3 being used again, the termination is affixed to the root लुलू under the rule ' कर्मणि चैवे.' / लुल् to roll about. The Kinnara girl, harassed by separation from her lover, cannot sleep on the bed. She throws her body below her bed and rolls about like a fish. बद्धोत्कम्पश्वसितविवशा reduced to a state of helplessness owing to her tremulous sighs or tremulous and reduced to helplessness owing to her breathing passionately. बद्धः जनितः [ रचितः ] उत्कम्पः प्रकम्पः यस्यां - सा । श्वसितेन श्वासेन विवशा अवश्यमानसा विह्वला वा श्वसितविवशा | विवशो विह्वलेऽपि स्यात् अवश्यात्मनि च त्रिषु' इति विश्वलोचने । बद्धोत्कम्पा चासो - श्वसितविवशा च बद्धोत्कम्पश्वसितविवशा | This is a Karmadharaya compound
"
-