________________
૪૯૨
કષાય રહિત નથી. સર્વથા કષાય રહિત તા માત્ર એક વીતરાગી-સજ્ઞ અરિર્હત–સિદ્ધ ભગવત જ છે.
પાયામાં લાભનુ સ્થાન :
ક્રાધ, માન, માયા અને લેભ એ ચારેનુ સામૂહિક નામ કષાય છે, ‘કષાય' ના આ એક શખ્સની અંતર્ગત આ ચારેના સમાવેશ થાય છે. જો તમે કષાયમાં માત્ર ક્રોધને જ ગણતા હૈા અને લેભના સ્વીકાર ન કરતાં હા તે એ તમારી માટી ભૂલ છે. જે પણ આત્માને કમ અંધ કરાવવાવાળા, સસારની પરંપરા વધારવાવાળા પાપતત્વ હાય તેમાં આની ગણતરી અવશ્ય કરવામાં આવશે. પ્રાણાતિપાત આદિ દ્રવ્ય પાપામાં હિંસારૂપ પાપનું સ્થાન સૌથી અધિક છે. તેજ પ્રમાણે અભ્યંતર–આંતરિક ભાવ પાપ સ્થાનક ક્રયાક્રિમાં લાભ સૌથી મેટું પાપ છે. કોણે કહ્યુ` છે કે લાભથી નુકશાન થતું નથી ? ધ તે આવતા દેખાય છે, માન પણ દેખાય છે. પરંતુ માયા, લાભ slow-cold poision” તે ન દેખાય તા પણ તેની ઝેરી અસર તે અ વશ્ય થતી હાય છે. જો તમને પ્રશ્ન કરવામાં આવે કે કાણ વધારે ખરામ છે? ક્રોધ કે માન? અથવા માયા કે લેાભ ? જે આ ચારે કાયાના ક્રમ ઉપ૨ વિચારીએ તેા ક્રોધથી માન વધારે ભયજનક છે, માનથી માયા વધારે ખરામ છે. અને માયાથી પણ લાભ વધારે ખરાખ ! છે અને ક્રોધાદિ ત્રણથી લાભ વધારે ખરાબ છે. ક્રાયમાન-માયા તે સમાં જોવા મળે અથવા ન પણ મળે પરંતુ લેાભ વિનાની એક પણ વ્યક્તિ, એક પણ જીવ સંસારમાં મળવે મુશ્કેલ છે. નાનાથી મેાટા, બાળકથી વૃદ્ધ સવમાં લાભની માત્રા પડી જ છે, એક બાળકના એક હાથમાં લાડુ હોય તે પણ તે ખીને લાડુ મળે એવી અપેક્ષા (લેાભ) રાખે છે. એવી રીતે લાભ પણ ભયાનક છે, નુકશાન કરનાર છે, તે પણ પાપ કરાવે છે, કમ બધાવે છે, એથી અઢાર પાપ સ્થાનકમાં નવમું પાપ ગણાય છે.
જો ચાર કષાયામાં એક મીજાને સમાવેશ કરવા લાગીએ તા ક્રમાનુસાર આગળ આગળના કષાયમાં પાછળના કષાયાના સમાવેશ નહી થાય ! ઉદાહરણ-ક્રોધમાં માન-માયા-લાભના સમાવેશ નહી' થાય પણ લાભ એક એવું પાપ સ્થાન છે કે લાભમાં ક્રાય-માન-માયા ત્રણે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
