________________
૧૨
વિદારનું અભિમાન
એક બૌદ્ધ બ્રહ્મચારી હતા. યુવા વય, તીક્ષ્ણ બુદ્ધિ, જ્ઞાનાર્જનની લગન અને દેશવિદેશમાં પરિભ્રમણની શક્તિ વગેરે અનેક કારણોને લીધે થોડાં વર્ષોમાં જ તે શસ્ત્રવિદ્યા, ન્યાય, વ્યાકરણ, ભાષા, કાવ્યશાસ્ત્ર તેમ જ શિલ્પ, ચિત્રકળા, ગૃહનિર્માણકળા વગેરે અનેક લૌકિક વિદ્યાઓમાં નિપુણ થઈ ગયા.
આ બધી વિદ્યાઓ જોઈ લોકો વિસ્મય પામતા અને તેમની પ્રશંસા કરતા. જ્યાં જાય ત્યાં સમાજના બધા વર્ગો તરફથી તેમનું સન્માન થાય. આ પ્રમાણે પોતાની ખ્યાતિ વધી જવાથી તેમનામાં અભિમાન આવી ગયું અને તે પોતાને સૌથી ચતુર અને વિદ્વાન માનવા લાગ્યા.
તેમની પ્રશંસાની વાત બુદ્ધદેવ – તથાગત સુધી પહોંચી. તેમને સન્માર્ગ પર લાવવા કરુણામય દૃષ્ટિથી તેઓ તેમની પાસે વૃદ્ધ બ્રાહ્મણ – યાચકનું સ્વરૂપ લઈને ગયા.
તું કોણ છું ?' બ્રહ્મચારીએ અભિમાનથી પૂછ્યું. હું આત્મવિજયનો પથિક છું.” તથાગતે કહ્યું. “એટલે શું ? સ્પષ્ટ કહે,” બ્રહ્મચારીએ ખુલાસો માગ્યો.
જેમ ખેતી, ગૃહનિર્માણ, ચિત્ર, શિલ્પ આદિ કળાઓ છે, તેમ પોતાનાં મન, વચન, કાયા અને આત્મા પર વિજય મેળવવાની પણ કળા છે જે તેને સિદ્ધ કરે છે તે આત્મવિજયી બને છે.”
આ કેવી રીતે બની શકે ?” બ્રહ્મચારીએ પૂછ્યું.
“જો કોઈ પ્રશંસા કરે તો તે શાંત મન રાખે છે અને ગાળો વગેરે દઈને અપમાન કરે તોપણ સમતા રાખે છે. આવો પુરુષ જ આત્મવિજયથી નિર્વાણ મેળવે છે.”
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
